طبقه و رتبه کارگران و کارمندان طبق قانون چگونه است؟

نحوه، و شرایط کاری متنوع کسب و کارها در ایران موجب تلاش برای استاندارد سازی کسب و کارهای اقتصادی توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شده است.

در تعیین این استاندارد سازی عواملی همچون بیمه کارگران، حداقل حقوق و دستمزد و جدول طبقه بندی مشاغل، از جمله قوانینی بوده است که با این هدف شکل گرفتند و بسیاری از کارگران توانستند با بهره مندی از این طبقه بندی، از حقوق و دستمزد عادلانه تری در قانون بهره مند گردند.

منظور از طبقه بندی مشاغل در قوانین مربوطه چیست؟

واژه طبقه بندی مشاغل به معنی بخش بندی یا تقسیم بندی تمامی شغل ها در سازمان از پایین تا بالاترین سطح شغلی مطابق با عواملی چون تخصص، اهمیت، مهارت ها، وظایف و سایر عوامل کلی می باشد.

از این توضیحات که بگذریم طرح طبقه بندی مشاغل مدت زمانی است که در قوانین کار ایران معین و اجرایی گردیده و برای اغلب شاغلین در سیستم کاری کشور نامی آشنا می باشد.

طرح طبقه بندی مشاغل به جهت مشخص شدن نوع شغل، استاندارد کردن مشاغل و همچنین جلوگیری از بهره کشی های احتمالی از کارگران و کارمندان در هر کارگاه تدوین گردیده و قانون یا به عبارتی دستورالعمل طرح طبقه بندی مشاغل، توسط وزارت کار ایران و با هدف حمایت از کارگران و کم کردن سوءاستفاده کاری از کارکنان ایجاد شده است.

مطمئنا در صورتی که کارگر، حدود وظایف و شرح فعالیت های شغلی خود را نداند، ممکن است با  بهره کشی کارفرما یا سایر افراد کارگاه مواجه گردد.

نبود تعریف مشخصی از شغل، وظایف، سطح کاری و نداشتن دامنه کاری موجب بهره کشی مضاعف از کارگر یا نپرداختن حقوق متناسب با زحمات او می گردد. قانون طبقه بندی مشاغل با هدف جلوگیری از موارد عنوان شده فوق و با حمایت از کارگران به بحث گروه بندی مشاغل اشاره دارد.

این قانون با تدوین و تهیه عنوان های شغلی و همچنین تعریف و ارزش گذاری مشاغل پرداخته تا با ایجاد بستری بتواند جلوی سوءاستفاده از کارگران را نیز تا حد ممکن بگیرد.

برابر با قانون چه اشخاصی مشمول طرح طبقه بندی مشاغل می گردند؟

در قانون اجرای طرح طبقه بندی مشاغل، دو قسم از فعالیت های شغلی و کسب و کارها، ملزم به رعایت این قانون و اجرای طرح های آن هستند.

1. کارگاه ها و شرکت هایی که 50 کارگر و بیشتر دارند ملزم به اجرای طرح طبقه بندی مشاغل می باشند.
2. شرکت های خدماتی (پیمانکاری و تامین نیروی انسانی) طرف قرارداد با دستگاه های اجرایی

به عبارت بهتر، قانون طبقه بندی مشاغل کارگرانی را شامل می گردد که در کارگاه هایی با حداقل 50 نفر کارگر یا شرکت های طرف قرارداد با ادارات اجرایی به فعالیت کاری مشغول هستند.

بررسی دستورالعمل اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل

دستورالعمل اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل بر اساس نظام رتبه بندی و ارزیابی مشاغل، معرف نحوه اجرای طرح طبقه بندی مشاغل، ضوابط ارتقا و جابجایی شغل، شرایط کارگاه ها، پرداخت مزایا و سایر جزییات طرح می باشد. در ادامه مطالب  به بیان طرح طبقه بندی فعالیت های شغلی کارگران و معلمان می پردازیم.

الف: طرح طبقه بندی مشاغل کارگران

طرح طبقه بندی مشاغل کارگری در مواد 48 و 49 قانون کار مورد بررسی قرار گرفته است و این طرح مطابق با نظام ارزیابی فعالیت های شغلی تهیه گردیده و نهایتا به تایید وزارت کار نیز رسیده است.

این قانون در خصوص شراط کارکنان بیان داشته:

تفاوتی بین کارگران اعم از دائم، موقت، پاره وقت، فصلی و غیره در اجرای طرح طبقه بندی مشاغل وجود ندارد و همه آن ها باید مشمول اجرای این طرح گردند. در صورتی که به هنگام مطابقت نیرو ها با جدول طبقه بندی مشاغل، کارگرانی تحصیلات کافی را نداشته باشند، امکان اینکه از سوابق تجربی و سوابق آموزشی آن ها نیز استفاده گردد میسر خواهد بود.

مطابق با این طرح، به آسان ترین و ساده ترین کار، ضریب 1 تعلق می گیرد و دیگر مشاغل متناسب با تخصص و پیچیدگی های کاری، ضرایب بالاتری به آن ها داده خواهد شد. تحصیلات و همچنین سابقه فرد بابت هر سال کاری موجب این افزایش ضریب خواهد شد. مطمئنا اجرای طرح طبقه بندی مشاغل موجب افزایش انگیزه و رضایت مندی شغلی کارگران و کارمندان می گردد.

یکی از نتایج مهم این طرح، بالا رفتن خودکار میزان حقوق کارگران با کسب سابقه و مهارت لازم در گذر زمان خواهد بود. اجرای طرح طبقه بندی مشاغل موجب می گردد که حقوق کارگران افزایش چشم گیری نسبت به حق پایه قانون کار را داشته باشد.

ب: طرح طبقه بندی مشاغل معلمان

دستورالعمل طبقه بندی مشاغل، فقط شامل کارگران نیست بلکه وزارت آموزش و پرورش هم این طرح را در قالب جدیدی به نام طرح طبقه بندی مشاغل معلمان اجرایی کرده است.

وزارت آموزش و پرورش در این طرح با طبقه بندی سطح معلمان و کارکنان ادارات خود، برای هرکدام امکان ارتقا جایگاه شغلی را پیش بینی و فراهم نموده است. این طرح به تقسیم بندی مشاغل عمومی معلمان پرداخته و هر یک را متناسب با عنوان شغلی مربوط تعریف می کند.

بر طبق قانون مذکور، کلیه کارکنان و معلمان شاغل در وزارت آموزش پرورش در یکی از ردیف های طبقه بندی شغلی جا خواهند گرفت و بنا بر پست عنوان شده مشمول شرح شغل، وظایف و مزایای خاصی می گردند.

بر اساس این طرح معلمان به ردیف های زیر تقسیم می شوند: آموزگاران، دبیران راهنمایی یا سه ساله اول دبیرستان، دبیران سه ساله دوم دبیرستان، مربیان امور تربیتی، هنرآموزان، مدیران اموزشی، مراقبان سلامت، مشاوران آموزشی.

آیین نامه اجرایی طرح طبقه بندی شغل معلمان برای هریک از ردیف های شغلی بالا تعریف خاصی در نظر گرفته و برای آنها مزیت های طبقه بندی مشاغل را نیز عنوان نموده است.

به کارمندان پیمانی یا رسمی که به صورت تمام وقت در هریک از ردیف های شغلی فوق مشغول به کار باشند مزایای آیین نامه طرح طبقه بندی مشاغل معلمان تعلق خواهند گرفت.

لازم به توضیح است که هر یک از این مشاغل دارای تعریف، وظایف پرورشی، وظایف آموزشی، دوره های آموزشی و چند آیتم دیگر می باشد.

نحوه و چگونگی طبقه بندی مشاغل در سال جاری

هر ساله جدول جدیدی برای بالا بردن حقوق گروه های مختلف شغلی تعیین می گردد. این تغییرات به جهت ایجاد رویه مناسب در دریافتی کارکنان با نرخ تورم سالانه صورت می پذیرد.

نکته ای که در این جا نیاز به تذکر دارد این است که معیار و ملاک تشخیص به حد نصاب رسیدن یک کارگاه برای اجرای طرح طبقه بندی مشاغل، وجود حضور تعداد 50 نفر کارگر تمام وقت یا پاره وقتی خواهد بود که مشمول قانون کار هستند.

نحوه و سبک اجرایی نمودن طرح طبقه بندی مشاغل یکی از مهمترین موارد برای اجرای این قانون به شمار می آید.

مسئولیت اصلی طبقه بندی مشاغل در کارگاه ها بر عهده خود کارفرمایان قرار گرفته است و گروه بندی شغلی معینی توسط وزارت کار، برای کارگاه ها یا شرکت ها مشخص نشده و این مهم از وظایف خود کارگاه و معمولا به صورت توافقی بین کارفرما و کارکنان است.

کارفرما با امکان سنجی شرایط و ردیف ها و تخصص های کاری، به تعریف گروه های شغلی و مزایای هریک می پردازد.

ضمنا برای طبقه بندی مشاغل در شرکت های پیمانکاری نیز تقسیم بندی های خاصی وجود دارد. بنابراین ابتدا باید با تقسیم بندی های آن ها آشنا شده و بعد از آن گروه های شغلی موجود در هر یک را بشناسیم.

معمولا فعالیت های شغلی در شرکت های پیمانکاری به قرار زیر است:

• فعالیت های خدمات عمومی
• فعالیت های امور حمل و نقل
• فعالیت های باغبانی و فضای سبز
• فعالیت های طبخ و تولید غذا
• فعالیت های تعمیر، نگهداری و تاسیسات ساختمان
• فعالیت های خدمات شهری

هر یک از این فعالیت ها دارای عنوان های شغلی خاص و متفاوتی می باشند. مثلا عنوان شغلی طبخ و توزیع غذا، دارای عناوین مجزایی مثل سرآشپز، آشپز ارشد، آشپز، مسئول رستوران، کارگر اشپزخانه و غیره می باشد.

آیا در قوانین طرح طبقه بندی مشاغل، پایه حقوق بر اساس نوع مدارک تحصیلی در نظر گرفته شده است؟

در حقوق پایه قانون کار، جایگاهی برای تغییر دستمزد مطابق با  مدرک تحصیلی در نظر گرفته نشده است. یعنی مبلغ حقوق پایه قانون کار، برای کارگران با مدرک تحصیلی متفاوت فرقی ندارد.

برخلاف این امر، تاثیر مدرک تحصیلی در طرح طبقه بندی مشاغل در نظر گرفته شده است. بنابراین در طرح طبقه بندی مشاغل، کارفرما متناسب با  تحصیلات و سابقه کارگران خود مبلغی را به حقوق دریافتی آن ها اضافه خواهد کرد.

چنانچه کارگاهی کمتر از 50 نفر نیرو داشته باشد و طرح طبقه بندی مشاغل در آن اجرا نگردد، حقوق کارگران همان مقدار مشخص شده در قانون کار بوده، و مدرک تحصیلی در آن دخالتی نخواهد داشت.

جدول طبقه بندی مشاغل

جدول حقوق طبقه بندی مشاغل، جدولی است که در آن  چندین گروه شغلی اصلی تقسیم شده و برای هر کدام مقدار حقوق مصوب سال را با توجه به شرایط و سابقه هر یک از شغل ها، میزان مزد و سنوات آن مشخص می نماید.

در سال 1400 نیز مانند سال های گذشته جدول مشاغل تامین اجتماعی منتشر شده است. در جدول طبقه بندی مشاغل 1400 تعداد بیست گروه شغلی به تفکیک تعیین گردیده و به ازای هر یک از آن ها میزان مزد پایه سنوات، مزد شغل و آنالیز مزد آن گروه مشخص شده است.

از مزایای مهم طرح طبقه بندی مشاغل، امکان ارتقا شغلی است. کارگران قادرند با افزایش سابقه و گذراندن دوره های کاری و ارتقاء مدرک تحصیلی خود، در صورت جلب رضایت کارفرما، مشمول ترفیع در طرح طبقه بندی مشاغل خواهند شد.

در زیر جدول مزد طرح طبقه بندی مشاغل 20 گروه شغلی در سال 1400 تهیه و آماده گردیده است:

در جدول مذکور، مزد سنوات پایه روزانه برای یک کارگر با داشتن یک سال سابقه کاری، تعیین گردیده است. اما چنانچه کارگر سابقه کمتر از یک سال داشته باشد، مزد سنوات پایه به او تعلق نخواهد گرفت.

چنانچه سابقه او بیشتر از یک سال باشد، مزد سنوات سالهای قبل به آن اضافه خواهد شد. برای بهره برداری از جدول حقوق طبقه بندی مشاغل ابتدا باید گروه شغلی مربوطه را پیدا کنیم و با قراردادن وضعیت کاری در جدول فوق، رتبه و طبقه شغلی خود را معین نماییم.

جریمه عدم اجرای طرح طبقه بندی مشاغل چقدر است و آیا طرح طبقه بندی مشاغل اجباری است؟

در صورتی که یک کارگاه یا شرکت که مشمول طرح طبقه بندی مشاغل باشند ، اقدام به اجرای آن نکنند، کارکنان می توانند از کارفرما شکایت کرده و وی را مجبور به اجرای طرح، همچنین محاسبه و پرداخت معوقات طبقه بندی مشاغل نمایند. وزارت تعاون می تواند کارفرما را به پرداخت 50 درصد از کل هزینه ها و معوقات اجرای طرح جریمه نماید.

در پاسخ به این سوال که آیا اجرای طرح طبقه بندی مشاغل اجباری است؟ باید گفت که الزام اجرای طرح طبقه بندی مشاغل برای کسب و کارهایی است که مشمول این قانون می باشند. همان گونه که قبلاذکر شد، این کسب و کارها عبارتند از:

1. کارگاه‌هایی که دارای تعداد 50 نفر نیرو و بیشتر هستند.
2. شرکت های پیمانکاری که طرف قرارداد با دستگاه‌های اجرایی می باشند.

آیا حقوق کارگران طرح طبقه بندی مشاغل وزارت کار بالاتر از حقوق  کارگران عادی است؟

طرح طبقه بندی مشاغل برای حمایت از کارگر و برای جلوگیری از بهره کشی شغلی از آن ها تهیه و تدوین شده است. براساس اجرای این طرح، کارگران متناسب با میزان تخصص، سوابق کاری و تحصیلات مشمول درصد معینی افزایش حقوق می گردند.

گفتیم کارگران عادی در این طرح ضریب یک دارند و از حداقل حقوق اداره کار برخوردار می گردند و سایر کارگران مشمول افزایش نسبی حقوق می شوند.

آیا الزامی برای شرکت های پیمانکاری در اجرای طرح طبقه بندی مشاغل وجود دارد؟

از آن جایی که معمولا شرکت های پیمانکاری طرف قرارداد دستگاه های اجرایی می باشند، بنابراین علاوه بر اینکه مکلف به اجرای طرح طبقه بندی مشاغل هستند، تفاوتی در تعداد پرسنل آن ها نمی نماید. لذا با هر تعداد پرسنل، باید این قانون را اجرا نمایند.

آیا صرفا شرکت های مشمول قانون کار موظف به اجرای طرح طبقه بندی مشاغل هستند؟

برخی از مشاغل به عنوان خود اشتغال شناخته می شوند. مشاغل آزادی مثل کسبه، پزشکان، وکلای دادگستری، کشاورزان و غیره از این دسته می باشند.

این مشاغل قادرند طرح طبقه بندی مشاغل را رعایت ننمایند. همان گونه که ذکر شد، اجرای طرح طبقه بندی فقط مشمول دو تقسیم بندی بیان شده می گردد. بر طبق مصوبه هیئت دولت، ملاک گرفتن مجوز و اجرای طبقه بندی مشاغل، لیست بیمه کسب و کارها است.

آیا کارگران دارای قرارداد موقت نیز مشمول طرح طبقه بندی مشاغل می گردند؟

برای اجرای طرح طبقه بندی مشاغل تفاوتی نمی نماید که قرارداد کارگر، از چه نوعی باشد. به صرف اینکه کارگر مشمول قانون کار باشد، مشمول طرح طبقه بندی مشاغل نیز قرار خواهد گرفت. بنابراین کارگران قرارداد موقت هم مشمول طرح طبقه بندی مشاغل می شوند.

تاثیر مدرک تحصیلی در طرح طبقه بندی مشاغل چیست؟

در شرکت ها و کارگاه هایی که قوانین طرح طبقه بندی مشاغل را اجرا می‌نمایند مدرک تحصیلی کارگر یکی از عوامل تأثیر گذار بر رتبه بندی مشاغل و جایگاه شغلی فرد در شرکت خواهد بود.

برای مثال با تاثیر مدرک تحصیلی در طرح طبقه بندی مشاغل، دستمزد شغل برای اشخاص با شرایط یکسان که صرفاً دارای مدرک تحصیلی متفاوتی هستند با یکدیگر متفاوت می باشد. به هر اندازه که مدرک تحصیلی بالاتر باشد مزد شغل نیز بیشتر خواهد بود.

با توجه به توضیحات ارائه شده ، چنانچه هنوز با سوالات و مشکلاتی در این زمینه رو به رو هستید، می توانید با مشاورین ما در وکیل کار 24 که به صورت تمام وقت آماده پاسخگویی به شما عزیزان می باشند تماس برقرار نموده و پاسخ سوالات خود را در کوتاه ترین زمان ممکن دریافت نمایید.

چه مدارکی برای طرح  دعوای طبقه بندی مشاغل در مراجع قانونی مورد نیاز است؟

همانگونه که در ابتدای مطالب ذکر شد کلیه اسناد و مدارکی که دلالت بر وجود رابطه کارگری در کارگاه و سوابق واریز حق بیمه دارد، از جمله گزارش اداره بیمه تامین اجتماعی، سند قرارداد و یا هر دلیل و مدرکی که دلالت بر وجود این رابطه و پرداخت حق بیمه داشته باشد باید به پیوست، ضمیمه پرونده گردد.

همانگونه که قبلا نیز ذکر شد، در طرح دعوا یا هر ادعایی، شما باید تمامی مدارک و مستنداتی را که دلالت برحقانیتتان دارد، در صورت نیاز به دادگاه ارائه کنید و آن ها را به همراه لایحه دفاعیه حتما ضمیمه پرونده‌ نمایید. توجه داشته باشید که بر اساس قانون، برای اثبات هر دعوایی از سند، اقرار، شهادت، قسامه و سوگند می توان استفاده کرد هر چند علم و آگاهی کارکنان رسیدگی کننده در مراجع کار نیز در بسیاری از پرونده ها بی تاثیر نیست.

طرح و پیگیری دعوا یا دفاع از آن در مسایل مربوط به طرح طبقه بندی مشاغل چقدر زمان می‌برد؟

در صورت اثبات ادعاهای انتصابی در جریان پرونده های اداره کار، می توان عنوان کرد که طرح دعوا در مسایل مربوط به روابط کارگر و کارفرما در خصوص طبقه بندی مشاغل نیز کمی زمان بر است و با عنایت به مراحل مختلف رسیدگی به این دعاوی از جمله مرحله هیات تشخیص، هیات حل اختلاف و مرحله تجدیدنظر در دیوان عدالت اداری، می توان گفت که تخمین زمان شروع و خاتمه طرح شکایت به هیچ وجه قابل پیش بینی دقیق نیست و رسیدگی به دلایل کارگران وکارفرمایان، احتمال زمان بر شدن آن را افزایش می دهد. بنابراین نمی‌توان زمان مشخصی را بیان کرد.

برای جلوگیری از رد درخواست خود در مراجع قضایی اداره کار، می توانید قبل از طرح آن، حتما با مشورت گرفتن از یک وکیل مجرب در حوزه فعالیت فوق، مسیر موفقیت پرونده خود را بررسی نمایید.

آیا طرح دعوا در موضوعات مربوط به طرح طبقه بندی مشاغل نیاز به استفاده از خدمات وکیل دارد؟

به کرات اشاره کرده ایم هر موضوع حقوقی یا کیفری و همچنین مسایل مربوط به تعلق بیمه بیکاری، حتی اگر از دیدگاه برخی افراد موضوعات پیش پا افتاده ای باشد، پیچیدگی های خاص خود را از منظر یک حقوقدان داراست، که موضوع طرح دعوا در خصوص طرح طبقه بندی مشاغل نیز از آن مستثنی نیست.

طرح دعوا در مسائل مربوط به روابط کارگران و کارفرمایان دارای قوانین و مقررات خاصی است که اشخاص عادی اطلاعات بسیار اندکی در مورد آن‌ها دارند. مشاوران و وکلای دادگستری افرادی هستند که در این زمینه، دارای بینش، تخصص و آگاهی کاملی بوده و می توانند در رسیدگی به این نوع پرونده ها، خصوصا موضوعات اشاره شده، گره گشای موکل خود باشند.

از مهم‌ترین مزایای استفاده از وکیل کار 24 : صرفه جویی در وقت و هزینه، رسیدن به نتیجه دلخواه و مطلوب در کمترین زمان ممکن، رهایی از رفت و آمدهای متوالی، وقت گیر، چالش برانگیز و استرس زا به دادگاه، تامین و حفظ حق و حقوق موکل در پروسه رسیدگی به دعاوی مربوط به قانون کار خواهد بود.

اگر می خواهید طرح دعوا یا دفاع شما در خصوص موارد یاد شده به نتیجه مطلوبی برسد و حقوق از دست رفته تان را به دست آورید، به شما توصیه می کنیم که با یک وکیل مجرب در این حوزه حتما مشورت کنید.

اغلب بعضی از مسائل پیش می آید که شاید از نظر شما عادی جلوه کند ولی برعکس، بسیار مهم هستند و می توانند در روند پرونده تاثیرگذار باشند. وکیل با تجربه و صادق می تواند شما را در خصوص موارد یاد شده، آگاه نماید.

نحوه تنظیم دادخواست و پشتیبانی به چه صورت خواهد بود؟

مطمئنا مطرح کردن هر دادخواستی در زمینه روابط کارگران و کارفرمایان، به فراخور خود مستلزم پرداخت هزینه هایی خواهد بود. در پرونده ها مختلف دیده شده که خواهان پرونده بعد از پرداخت تمام هزینه ها، به دلیل نقص در مدارک یا عدم توجه به محتویات پرونده برای ارائه استدلال های قوی چه در مقام دفاع و چه در مقام مطالبه حق، دادخواستش با قرار رد مواجه و علاوه بر هدر رفت هزینه، زمان زیادی را نیز صرف فعالیتی بیهوده نموده است.

طرح طبقه بندی مشاغل قانون کار به کارکنان امنیت شغلی بیشتری عطا می کند و باعث تثبیت و استقرار جایگاه درست کارگاه یا بازار کار می شود.

این طرح با گروه بندی مشاغل امکان ارتقا شغلی را برای کارکنان فراهم می آورد و این اطمینان را به کارگران می دهد که با فعالیت درست و موثر در محیط کار، مطمئنا ارتقاء و بهبود شغلی خواهند داشت.

طبقه بندی مشاغل برای کارکنان امکان ترفیع و جابجاییبه رتبه های بالاتر کاری را ایجاد می نماید. جدول طبقه بندی مشاغل 1400 در بردارنده گروه بندی مشاغل مختلف بر حسب میزان مزد و سنوات شغل بوده و جزئیات حقوق را نمایش می دهد. کارفرما و کارکنان می توانند با مراجعه به آن و استفاده از آنالیز طرح طبقه بندی مشاغل از اطلاعات حقوق با خبر شوند.