راهنمای مقاله
حقوق کار در ایران ناظر بر رابطه میان کارفرمایان و کارگران است. یکی از اصطلاحات رایج در فضای حقوق کار، شیفت کاری یا به عبارت قانون کار نوبت کاری است.
پرداختن به این موضوعات از لحاظ پرداخت حقوق و محاسبه مزایا کارگران از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مطلب به موضوع متداول نوبت کاری و قانون شیفت کاری در قانون کار ایران خواهیم پرداخت.
عبارت نوبت‌کاری به چه معنایی است؟
برای آنکه بتوانیم به اصطلاحات حقوق کار و مفاهیم اصلی آن تسلط نسبی پیدا کنیم، حتما نیاز است تا به مواد قانون کار، به عنوان اصلی‌ترین سند حاوی مقررات ناظر بر رابطه کارفرما و کارگر، مراجعه نماییم.
مطابق با ماده ۵۵ قانون کار، نوبت کاری یا همان کار نوبتی یا شیف‌کاری اینگونه تعریف شده است:
کار نوبتی عبارت است از کاری که در طول ماه دارای گردش است، به صورتی که نوبت‌های آن در شب یا صبح یا عصر واقع می‌شود.
بنابر تعریف قانون کار از کار نوبتی می‌توان اینگونه بیان نمود، نوبت‌کاری در واقع همان کار شیفتی است که در تعریف نوع کار در بعضی مشاغل به کار می‌رود و ممکن است در شب، صبح و عصر و یا ترکیبی از این اوقات اتفاق بیافتد.
نوبت‌کاری بیشتر در چه فعالیت‌های شغلی کاربرد دارد؟
معمولا قوانین شیفت کاری درتمام مشاغل رواج و کاربرد ندارد. در مجموع می‌توان گفت نوبت کاری در آن دسته از مشاغلی بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد که نیاز به فعالیت شبانه‌روزی و مستمر و احیانا کار سخت دارند و اغلب این مشاغل به نوعی از حساسیت بسیار بالایی برخوردارند.
فعالیت‌های مانند آتش نشانی، پلیس، نگهبانی، پرستاری، اورژانس بیمارستان، برخی کارگاه‌ها و تولیدی‌ها و غیره بخشی از مهم‌ترین فعالیت‌های شغلی هستند که باید به صورت نوبت‌کاری یا شیفتی انجام گردد و کارکنان این مشاغل باید به طور مستمر در محل کار و فعالیت خود حاضر باشند.
طبقه‌بندی نوبت کاری در قوانین کار ایران به چه شکلی است؟
در توضیح قوانین شیفت کاری، انواع نوبت‌کاری را می‌توان بر اساس ماده ۵۶ قانون کار به طرق زیر تشریح کرد:
- نوبت کاری در شیفت‌های صبح و شب
- نوبت کاری در شیفت‌های عصر و شب
- نوبت کاری در شیفت‌های صبح و عصر
- نوبت کاری در شیفت‌های صبح، عصر، شب
نوبیت کاری از ساعت ۶ صبح تا ۱۴ را شیفت صبح، از ساعت ۱۴ تا ۲۲را شیفت عصر و از ساعت ۲۲ تا ۶ صبح را نیز شیفت شب به حساب می‌آید. لذا زمان رسمی و قوانین نوبت کاری مطابق الزامات قانون کار، ۸ ساعت در هر شیفت خواهد بود.
بررسی تطبیقی دستمزد کارگران برابر با قانون نوبت کاری
مطابق با ماده ۵۶ قانون کار، میزان دستمزد در ساعت‌های شیفت کاری به شرح زیر قابل دسته بندی است:
- کلیه کارگران شاغل در شیفت صبح و عصر باید ۱۰ درصد مزد بیشتر به عنوان فوق‌العاده نوبت‌کاری دریافت نمایند.
- کلیه کارگران شاغل در شیفت صبح، عصر و شب باید ۱۵ درصد مزد بیشتر به عنوان فوق‌العاده نوبت‌کاری دریافت نمایند.
- کلیه کارگران شاغل در شیفت صبح و شب باید به میزان ۲۲.۵ درصد مزد معمول خود را اضافه حقوق دریافت نمایند.
- کلیه کارگران شاغل در شیفت عصر و شب هم باید ۲۲.۵ درصد مزد معمول خود را به عنوان اضافه حقوق دریافت نمایند.
کاملا روشن است که معیار محاسبه فوق‌العاده شیفت کاری، حقوق ثابت کارگر خواهد بود. به عنوان مثال، شخص کارگری با حقوق ماهانه ۳ میلیون تومان، در صورتی که در شیفت‌های شب، صبح و عصر فعالیت مستمر کاری داشته باشند باید ماهانه مبلغ ۴۵۰ هزار تومان یعنی معادل ۱۵ درصد، به عنوان فوق العاده نوبت‌کاری از کارفرما دریافت نمایند.
آیا مزد فوق‌العاده شب کاری به کارگران نوبت کاری هم تعلق می‌گیرد؟
سوالی که امکان دارد در مبحث قانون شیفت کاری به وجود بیاید این است که اگر کارگری که دستمزد نوبت‌کاری را دریافت می‌کند، در صورتی که در شیفت شب هم به کار مشغول گردد، آیا مشمول مزد فوق‌العاده شب کاری هم خواهد شد؟
در پاسخ به این سوال باید به مقرر ماده ۵۸ قانون کار اشاره کرد. این ماده بیان داشته:
برای هر ساعت کار در هنگام شب صرفا به کارگران غیر نوبتی ۳۵ درصد اضافه بر مزد ساعت کار عادی آنها تعلق خواهد گرفت. بنابراین، فوق‌العاده شب کاری، به کارگران نوبت کار پرداخت نخواهد شد و در حقیقت فعالیت در شیفت شب را نباید به عنوان یا معنای شب کاری تعبیر کرد.
آیا حقوق اضافه کاری در نوبت‌کاری نیز پرداخت می‌گردد؟
یکی از موضوعات مهم و مرتبط با شیفت‌‌کاری، مبحث پرداخت‌های فوق‌العاده اضافه کاری کارگران است.
بر اساس ماده ۵۹ قانون کار، اضافه کاری ممکن است با موافقت کارگر و حداکثر به مدت چهار ساعت در روز اتفاق بیافتد و همچنین میزان پرداخت فوق‌العاده اضافه کاری معمولا مطابق با ۴۰ درصد از مزد ساعتی عادی کارگر در نظر گرفته خواهد شد.
در مورد ارتباط قانون اضافه کار و شیفت کاری نیز باید عنوان کرد که این دو تفاوتی با هم ندارد که انجام کار اضافه با شرایط گفته شده، توسط کارگران نوبت کار یا غیرنوبت‌کار اتفاق بیافتد.
در هر صورت کارگر با هر شرایط شیفتی، در صورتی که مطابق شرایط ماده ۵۹ اضافه کاری کرده باشد، بایستی مزد آن را هم دریافت نماید. در این حالت به عنوان مثال کارگر نوبت کار به جز دریافت فوق‌العاده نوبت کاری، مستحق دریافت فوق‌العاده اضافه کار نیز است.
نحوه محاسبه مرخصی در نوبت کاری به چه صورت است؟
بر اساس ماده ۵۶ قانون کار، مبنای محاسبه مزد و فوق العاده شیفت‌های کاری کارگران، دستمزد ثابت ماهیانه آنها خواهد بود.
در صورتی که گردش کار در محدوده یک ماه تحقق یابد، اگر کارگر چند روز را در مرخصی استحقاقی به سر برده باشد با لحاظ قراردادن گردشی شدن کار در آن ماه نوبت کاری به صورت کامل پرداخت خواهد شد.
نوبت کاری برای روزهای تعطیلات رسمی و تعطیلی هفتگی و مرخصی استحقاقی نیز محاسبه و پرداخت می‌گردد. پرداخت فوق العاده نوبت کاری برای مرخصی استعلاجی مورد پیدا نمی‌کند.
در صورت برخورد شیفت به روزهای تعطیلی هفتگی جمعه، نحوه محاسبه چگونه خواهد بود؟
شیفت های کاری انواع متنوعی دارد و شیفت کاری ارگان‌های مختلف با یکدیگر فرق دارند. در صورتی که کارگران شیفتی که ساعت کاری آنها در روز جمعه است در محل شیفت حاضر گردند، علاوه بر دستمزد و فوق‌العاده شیفت کاری، باید حق جمعه نیز داده شود که معادل ۴۰ درصد فوق العاده موضوع تبصره ماده ۶۲ قانون کار است. الزام به تعطیل یک روز دیگر در هفته به جای جمعه می باشد.
عیدی سنوات و پاداش، کارکنان شیفتی چگونه محاسبه می‌شود؟
طبق قانون کار، فوق العاده شیفت کاری و مزایا جز دستمزد کارگران محسوب نشده و در عیدی، سنوات و اضافه کاری، محاسبه نخواهند شد.
ساعت کار کارگران نوبتی در ماه های ۳۰، ۳۱ و ۲۹ روز و نحوه محاسبه اضافه کاری در نوبت کاری
نظر به اینکه در ماده ۵۷ قانون کار اشاره گردیده که ساعات کار کارگران نوبت کار در چهار هفته متوالی نباید از ۱۷۶ساعت تجاوز نماید بنابراین با اعمال مراتب فوق در مورد کارگران نوبتی خود به خود موضوع ماه‌های ۲۹ ،۳۰ و ۳۱ روز مورد پیدا نخواهد کرد چون پس از خاتمه هر مورد از چهار هفته‌های متوالی، چهار هفته متوالی بعدی شروع می شود.
در هر حال چنانچه تاکید بر احتساب ساعت کار کارگران نوبتی در ماه‌های ۲۹ ، ۳۰ و ۳۱ روزه باشد این مقصود با لحاظ داشتن ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه ساعت کار قانونی روزانه و در نظر گرفتن روزهای کاری کارگر در هر ماه حاصل خواهد شد .
طبق ماده ۵۷ قانون کار برای نوبت کاری ۱۷۶ ساعت در چهار هفته متوالی تعیین شده است که تا این سقف اضافه کار مفهومی ندارد ولی بیشتر از ۱۷۶ ساعت در هر مقطع زمانی از چهار هفته متوالی به عنوان اضافه کار محسوب می‌شود .
بطور مثال اگر کارگری در نوبت کاری خود در پانزده روز اول ۱۷۶ ساعت خود را کار کرده باشد برای چهار هفته متوالی بیشتر از این ساعت کاری بعنوان اضافه کار تعیین می‌گردد.
اضافه کار کارگران نوبت کاری در تعطیلات رسمی چگونه محاسبه می‌شود؟
کارگران شیفتی کار نیز حق استفاده از مزایای تعطیلات رسمی با استفاده از مزد را خواهند داشت و در صورت برخورد روزهای کاری کارگران شیفتی با ایام تعطیلات رسمی، کار در ایام مذکور از همان ساعت اول به عنوان اضافه کار تلقی و برای هر ساعت کاری 40 درصد علاوه بر مزد هر ساعت کار عادی باید پرداخت شود.
نوبت کار در ماموریت چگونه محاسبه می‌شود؟
اگر ماموریت در ماه‌هایی که در آن گردش کار انجام شده صورت گرفته باشد، مزد شیفت کاری به آن تعلق خواهد گرفت.
فوق‌العاده‌های نوبت کاری به کارگرانی پرداخت می‌گردد که فعالیت شغلی آنها در محدوده زمانی یک ماه گردش داشته باشد به بیان دیگر شرط استفاده از درصدهای نوبت کاری تحقق گردش کار در داخل یک ماه می‌باشد.
به این ترتیب با محقق شدن گردش کاری در طول ماه کارگر نوبت کار مشمول فوق‌العاده مربوط برای کل مزد ماهانه می‌شود.
چه مدارکی برای تنظیم قرارداد کارنوبتی و یا طرح شکایت یا دفاع از اینگونه قرارداها مورد نیاز است؟
اختلافات ناشی شده از قراردادها، بیشترین میزان پرونده‌های مطروحه در مراجع دادگستری را به خود اختصاص داده است. با توجه به تخصصی بودن حیطه حقوق قراردادها، توصیه می‌شود برای اعطای وکالت در این نوع دعاوی اعم از طرح دعوا و یا دفاع از آن و یا حتی تنظیم یک قرارداد مطلوب، از وکیل متخصص امور قراردادها یا مشاورین حقوقی استفاده کنید.
اختلافات قراردادی مخصوصا در مورد تفسیر قرارداد و فسخ آن و ارائه مدارک لازم و ضروری در این زمینه، در تمامی پرونده‌ها حائز اهمیت است.
اصلی ترین مدارک مربوط به دعاوی حوزه قراردادها، ارائه اصل سند خود قرارداد است که در آن الزام به انجام تعهدات قراردادی، میزان ساعت کاری اعم از شیفت و نوبت کاری، خسارات قراردادی، انحلال قرارداد (فسخ و انفساخ و ابطال قرارداد)، ضمانت اجراها و غیره تعیین و مشخص گردیده است که البته کسب نتیجه مطلوب مستلزم تسلط قاضی و وکیل پرونده به حقوق قراردادها است.
تنظیم یک قرارداد خوب نیاز به مدارک خاصی ندارد ولی حتما نیاز به حضور یک وکیل خوب و کارکشته در این زمینه احساس می‌شود. ولی در طرح دعوا یا هر ادعای مربوط به قراردادها، شما باید تمامی مدارک و مستنداتی را که دلالت برحقانیتتان دارد، در صورت نیاز به دادگاه ارائه کنید و آنها را به همراه لایحه دفاعیه حتما ضمیمه پرونده نمایید.
تنظیم یک قرادادکار نوبتی چقدر زمان میبرد؟
زمان تنظیم یک قرارداد کار شیفتی به عوامل مختلفی وابسته است که از آن جمله می‌توان به تخصص وکیل و نوع قرارداد در موضوعات مطرح شده فوق اشاره کرد.
از منظر حقوقی به هیچ قراردادی نمی توان واژه سهل و آسان اطلاق کرد، زیرا تمامی قراردادها از آن جایی که دو طرف قرارداد آن را امضا می‌نمایند باید تمامی جوانب در آن در نظر گرفته شود.
معمولا تنظیم یک قرارداد خوب با بررسی تمامی جوانب و موضوعات مطلوب نظر موکل طرف قرارداد، حدود یک هفته نیاز به جمع‌بندی و بررسی‌‌های لازم و نگارش آن دارد و مطمئنا کارشناسان و وکلای شاغل در حوزه حقوق قراردادها، با تجربه ای که در تنظیم انواع قراردادها کسب نموده اند، می‌توانند بهترین و سریع‌ترین مسیر را برای شما انتخاب نمایند.
برای جلوگیری از تبعات احتمالی تنظیم قراردادها، می‌توانید قبل از تنظیم آن، حتما با مشورت گرفتن از یک وکیل در حوزه فعالیت فوق، مراحل و مسیر تنظیم قرارداد خود را بررسی نمایید.
آیا برای تنظیم قرارداد کار نوبتی و یا طرح شکایت یا دفاع از قرارداد منعقده، نیاز به استفاده از خدمات وکیل داریم؟
هر موضوع حقوقی یا کیفری و همچنین مسائل مربوط به دعاوی قراردادی، حتی اگر از دیدگاه برخی افراد موضوعات پیش پا افتاده‌ای باشد، پیچیدگی‌های خاص خود را از منظر یک حقوقدان داراست، که موضوع تنظیم قرارداد یا دعاوی با منشاء قراردادها نیز از آن مستثنی نیست.
طرح دعوا در مسائل مربوطه دارای قوانین و مقررات خاصی است که اشخاص عادی اطلاعات بسیار اندکی در مورد آنها دارند. مشاوران و وکلای دادگستری افرادی هستند که در این زمینه، دارای بینش، تخصص و آگاهی کاملی بوده و می‌توانند در رسیدگی به این نوع پرونده‌ها، خصوصا موضوعات اشاره شده، گره‌گشای موکل خود باشند.
از مهم‌ترین مزایای استفاده از وکلای وکالت کار24: صرفه جویی در وقت و هزینه، رسیدن به نتیجه دلخواه و مطلوب در کمترین زمان ممکن، رهایی از رفت و آمدهای متوالی، وقت‌گیر، چالش برانگیز و استرس‌‌زا به دادگاه، تامین و حفظ حق و حقوق موکل در پروسه رسیدگی به دعاوی مربوط به قانون کار خواهد بود.
نحوه تنظیم قرارداد و پشتیبانی به چه صورت خواهد بود؟
مطمئنا تنظیم یک قرارداد خوب یا مطرح کردن هر دعوایی درحوزه قراردادها یا دفاع از آن، به فراخور خود مستلزم پرداخت هزینه‌هایی خواهد بود.
در پرونده‌ها مختلف دیده شده که خواهان پرونده بعد از پرداخت تمام هزینه ها، بدلیل نقص در مدارک یا عدم توجه به محتویات پرونده برای ارائه استدلال‌های قوی چه در مقام دفاع و چه در مقام مطالبه حق، دادخواستش با قرار رد مواجه می‌گردد.
یا بی‌توجهی به تنظیم قرارداد، تبعات جبران ناپذیری را برایش به همراه دارد و علاوه بر هدر رفت هزینه، زمان زیادی را نیز صرف فعالیتی بیهوده نموده است.
مطمئن باشید حضور و همراهی یک وکیل توانمند، قطعا نتیجه قراردادهای شما را دگرگون خواهد کرد و تنظیم یک قرارداد خوب، قطعا از مشکلات بعدی جلوگیری خواهد کرد.
