مزاحمت کودکان کار در مترو و مجرم بودن سرپرست آن ها

کودکان کار مجرم یا بزهکار نمی باشند تا زمانی که فعل یا ترک فعل آن ها طبق قانون جرم باشد. بر طبق آیین‌نامه ساماندهی کودکان کار، بهزیستی موظف می‌باشد به عنوان دستگاه متولی در امر ساماندهی کودکان کار وارد شود. علاوه بر بهزیستی، همکاری دستگاه‌های دیگر نیز لازم می‌باشد.

مثلا شهرداری ها، دادگستری ها، نیروی انتظامی، دانشگاه‌ها، آموزش و پرورش، هلال احمر، تامین اجتماعی و سازمان فنی و حرفه‌ای همگی باید در امور و مشکلات کودکان کار ورود نمایند و وظیفه اجتماعی خود را انجام دهند.

مثلا در امر زباله گردی کودکان کار و اموری مثل بازیافت توسط کودکان کار، شهرداری ها باید ورود نمایند زیرا به کارفرمایان نباید اجازه به کار گیری کودکان داده شود و همچنین زباله‌گردی به سلامت کودکان نظیر سلامت جسمی و روانی ایشان، آسیب جدی وارد می کند و همچنین این دسته از کودکان  ممکن است مورد سوء استفاده های جسمی و غیره قرار بگیرند.

بر طبق بند ۲ آیین نامه ساماندهی کودکان خیابانی، بهزیستی می بایست نسبت به شناسایی، جذب، پذیرش و توانمند سازی کودکان کار با همکاری دیگر دستگاه‌ های نامبرده اقداماتی را انجام دهد.

در این موارد کودکان کاری از طریق شهرداری ها، به مرکز نگهداری شبانه روزی منتقل می‌شوند مورد بررسی از جهات مددکاری و روانشناسی می‌گردند و علت آن شناسایی می‌گردد و مثلا ممکن است نبود سرپرست یا بد سرپرستی علت ورود ایشان به این امر باشد که حسب مورد اقدامات متناسب انجام می‌گیرد.

در ميان معاهدات بين المللي كه دولت ايران به آن‌ها پيوسته است، مادة 32 كنوانسيون جهـاني حقوق كودك در خصوص اشتغال است. اين ماده دولت را موظف به تعيين حداقل سن يا سن ها براي اشتغال كرده است؛ چون وقتي شرايط حاكم بر هر شغل از حيث ميزان آسيبي كـه بـه فـرد ميزند، متفاوت است، حداقل سن براي ورود به آن نيز بايد متفاوت باشد.

به طور کلی وضعیت کار افراد زیر 18 سال چه می باشد؟

طبق قانون كار، كودكان زير پانزده سال ممنوع  از کار کردن می باشند و كار كودكان پانزده تا هجده سال با شرایطی محدود پذیرفته شده است.

اگر کودک کار فاقد سرپرست باشد یا سرپرست موثر نداشته باشد (بد سرپرست) چه اقداماتی برای وی صورت می گیرد؟

اگر کودک کار فاقد سرپرست باشد یا سرپرست موثر نداشته باشد(بد سرپرست)، در این موارد با دستور مقامات قضایی، گزارش مددکاری تهیه می‌گردد و دستور پذیرش این دسته از کودکان در خانه ‌های کودک و نوجوان بهزیستی گرفته می‌شود.

وظیفه نیروی انتظامی در مورد کودکان کار چه می‌باشد؟

بر طبق قانون حمايت از اطفال و نوجوانان مصوب 99 نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران از طریق پلیس ویژه اطفال و نوجوانان مكلف است:

1.  نسبت به شناسايي اطفال و نوجوانان در وضعيت مخاطره‌آميز در موارد مراجعه يا معرفي آنان به نيروي انتظامي يا مواجه ‌شدن با آنان در حين اجراي وظيفه و يا شكايت از آنان، حسب مورد براي معرفي به سازمان بهزيستي كشور يا مراجع قضائي و انجام حمايت‌هاي مورد نياز بر اساس اين قانون یا سایر قوانین مرتبط اقدام كند.
2. در مأموريت ‏هاي مددكاران اجتماعي و انجام وظایف محوله در اجراي اين قانون، حسب تقاضا جهت تأمين امنيت آنان و نيز اطفال و نوجوانان موضوع مأموريت، اقدام قانوني لازم را به‌ عمل آورد.
3. وضعیت‌های مخاطره آمیز و جرائم عليه اطفال و نوجوانان بزه ‌دیده را حسب مورد به مراجع ذی‌صلاح قضائی و سازمان بهزیستی کشور گزارش نماید.

وظیفه سازمان زندان ها و اقدامات تأميني و تربيتي كشور در مورد کودکان کار چه می‌باشد؟

بر طبق قانون حمايت از اطفال و نوجوانان مصوب 99 وظیفه سازمان زندان‌ها و اقدامات تأميني و تربيتي كشور بدین شرح می باشد:

1. نسبت به نگهداری جداگانه اطفال از نوجوانان و سایر زندانیان اقدام کند.
2. اطلاعات اطفال و نوجوانانی را که در کانون اصلاح و تربیت نگهداری می شوند یا مدت مراقبت آنان تمام شده است و نیازمند حمایت هستند، جهت انجام اقدامات حمايتي به سازمان بهزیستی كشور اعلام كند.
3. اطفال و نوجواناني را كه پدر يا مادر يا سرپرست قانوني آنان در زندان به سر مي ‏برند، به سازمان بهزيستي كشور معرفي كرده تا برابر مقررات، طفل يا نوجوان نيازمند را حمايت كند.

وظیفه وزارت کشور در قبال کودکان کار چه می باشد؟

بر طبق قانون حمايت از اطفال و نوجوانان مصوب 99  وزارت کشور موظف می‌باشد:

1. با همکاری دستگاه های ذی‌ربط نسبت به شناسایی اطفال و نوجوانان فاقد اسناد سجلی یا هویتی اعم از اتباع ایرانی و غیر ایرانی و معرفی آنان حسب مورد به نهادهای حمایتی، آموزشی، درمانی یا قضائی جهت اقدامات حمایتی اقدام كند.
2. از طریق سازمان ثبت احوال کشور با همکاری سایر نهاد‌های مربوط و با در نظر گرفتن اقامتگاه اشخاص و تغییرات آن هر سال حداقل سه ‌ماه پیش از آغاز سال تحصیلی جدید اسامی و نشانی اطفال و نوجوانان ایرانی و غیر ایرانی را که به سن قانونی تحصیل رسیده‌اند، به تفکیک مناطق به آموزش و پرورش اعلام كند.

وظیفه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در قبال کودکان کار چه می‌باشد؟

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بر طبق قانون حمايت از اطفال و نوجوانان مصوب 99 موظف است:

1. نظارت مؤثر بر اماکن کار جهت پیشگیری و مقابله با آزار یا بهره‌کشی اقتصادی از اطفال یا نوجوانان؛
2. معرفی اطفال و نوجوانان بزه‌دیده یا در معرض خطر به نهادهای حمایتی و قضائی؛
3. پوشش بیم‌های موضوع ماده (۱۴۸) قانون كار مصوب ۲۹/۸/۱۳۶۹ برای نوجوانان بین پانزده تا هجده سال شاغل.

وظیفه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مورد کودکان کار چه می باشد؟

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مورد کودکان کار مکلف است بر طبق قانون حمايت از اطفال و نوجوانان مصوب 99 اقدامات زیر را انجام دهد:

1.  تدوین دستور العمل‌های بهداشت کار و مراقبت پزشکی برای انطباق شرایط کار نوجوانان با استانداردهای لازم؛
2. پذیرش و درمان فوری اطفال و نوجوانان آسیب ‌دیده در تمام مراکز بهداشتی درمانی همراه با ارسال گزارش موارد مشکوک به آزار به مراجع قضائی و بهزیستی؛
3. پوشش کامل بیمه سلامت برای تمام اطفال و نوجوانان ساکن ایران.

وزارت آموزش و پرورش مکلف است در مورد کودکان کار چه اقداماتی را انجام دهد؟

بر طبق قانون حمايت از اطفال و نوجوانان مصوب 99 وزارت آموزش و پرورش مکلف است اقدامات زیر را انجام دهد:

1. اعلام موارد عدم ثبت نام و موارد مشكوك به ترک تحصیل اطفال و نوجوانان تا پایان دوره متوسطه به سازمان بهزیستی كشور و یا دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان قوه قضائیه حسب مورد جهت انجام اقدامات لازم؛
2. شناسایی، راهنمایی و معرفی اطفال و نوجوانان موضوع این قانون به نهادهای حمایتی و قضائی جهت انجام اقدامات حمایتی لازم؛
3. انجام اقدامات لازم جهت ثبت ‌نام و پوشش تحصیلی کامل اطفال و نوجوانان موضوع این قانون تا پایان دوره متوسطه؛
4. آموزش مدیران و کارکنان آموزشی و اداری در زمینه حقوق اطفال و نوجوانان.

وظیفه سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در راستای رسالت خود مبنی بر اطلاع‌رسانی درمورد حقوق اطفال و نوجوانان چیست؟

سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در راستای رسالت خود مبنی بر اطلاع‌‌رسانی درمورد حقوق اطفال و نوجوانان بر طبق قانون حمايت از اطفال و نوجوانان مصوب 99 موظف است اقدامات زیر را انجام دهد:

• تولید و پخش برنامه‌های منظم برای بالا بردن سطح اطلاعات عموم مردم در حوزه حقوق اطفال و نوجوانان؛
• طراحی و ایجاد نظام رده‌های سنی و محتوایی آثار و محصولات

صدا و سیما در برنامه‌های مرتبط با اطفال و نوجوانان؛

• همکاری با سایر نهادها و دستگاه های مندرج در این قانون برای تولید آثار و برنامه‌های علمی، آموزشی و فرهنگی جهت تحقق اهداف این قانون؛
• جلوگیری از تولید، پخش یا تبلیغ هر برنامه یا محصول مضر به سلامت، تربیت، اخلاق، یا سایر حقوق اطفال یا نوجوانان؛
• تدوین و اجرای ضمانت اجراهای اداری و انضباطی برای تهیه‌کنندگان، مجریان و دست ‌اندرکاران تولید و پخش برنامه ‌های صدا و سیما در راستای اجرای این قانون.

در مورد کودکان کاری که اتباع بیگانه هستند چه تصمیمی گرفته می شود؟

در مورد کودکان کاری که اتباع بیگانه هستند هماهنگی‌هایی با اداره اتباع و مهاجران صورت می‌گیرد و با توجه به کارت هویت این دسته از افراد و وضعیت مجاز و یا غیر مجاز بودن آن‌ ها حسب مورد تصمیم‌گیری می‌‌شود.

آیا استفاده از کودکان برای کار جرم می‌باشد؟

بر طبق ماده 79 قانون کار، به کار گماردن افراد کمتر از 15 سال تمام ممنوع است. با این وصف هر شخصی کودکان زیر 15 سال را به کار در هر مکانی و هر شرایطی بگمارد، مرتکب جرم شده است و بر طبق قانون مستحق مجازات می باشد.

ماده 176 قانون کار تخلف از اين دستور را به رفع تخلف، تاديه حقوق كارگر يا پرداخت جريمه و در صورت تكرار حبس كوتاه مدت محكوم كرده است. البته در قانون مجازات اسلامی به طور صریح کار کردن کودکان به عنوان جرم عنوان نشده است.

لیکن تمامی جرایم در قانون مجازات اشاره نشده اند و در سایر قوانین نیز شاهد جرم‌انگاری برخی امور از دید قانونگذار می‌باشیم پس از آن جا که از منظر قانون کار به کار گرفتن کودکان زیر 15 سال ممنوع می‌باشد، پس با این دسته از افراد نیز به عنوان مجرم برخورد خواهد شد.

همچنین بر طبق ماده ۸ قانون حمایت از کودک و نوجوانان مصوب 99 هر کس با تهدید، ترغیب یا تشويق موجب فرار طفل يا نوجوان از خانه يا مدرسه و يا ترک تحصیل وی شود یا اطفال يا نوجوانان را بدین منظور فريب دهد و يا موجبات آن را تسهيل يا فراهم كند، در صورت فرار یا ترک تحصیل، حسب مورد به یک یا چند مورد از مجازات‌های درجه شش قانون مجازات اسلامي محکوم می شود و در ‌صورت عدم تحقق فرار يا ترك تحصيل، برای بار اول با اخطار پلیس ویژه اطفال و نوجوانان مواجه و در صورت تکرار به مجازات فوق محکوم می‌شود.

اگر کودکی با اجازه سرپرست خود به کار مشغول شود، جرم است؟

بر طبق ماده 79 قانون کار، استفاده از کودکان زیر 15 سال جرم می باشد و این امر به طور مطلق ذکر شده و هیچ قیدی ندارد. لذا حتی اگر کودک زیر 15 سال اجازه پدر و مادر یا سرپرست خود را داشته باشد هیچ مشروعیتی ندارد.

در مورد اشتغال به کار افراد 15 تا 18 سال قانونگذار چه چیز را پیش بینی کرده است؟

برای افراد 15 تا 18 سال تمام نیز  قانونگذار کار کردن را با شرایطی پذیرفته است. مثلا بر طبق قانون باید ساعات کاری کمتر باشد و همچنین ممنوع بودن کار شبانه، سخت و زیان‌آور و غیره برای این دسته از افراد پیش‌بینی شده است.

ماده 82 قانون كار ساعت كار كودكان پانزده تا هجده سال را روزي نيم ساعت كمتر از ديگر كارگران قرار داده كه معادل بيش از چهل ساعت كار در هفته است.

وظیفه دادستان در صورت برخورد با کودکان کار چه می باشد؟

بر طبق قانون باید با خانواده این دسته از کودکان برخورد شود. در این موارد دادستان به عنوان مدعی العموم باید به محض مشاهده کودک آزاری یا گزارشی مبنی بر آن، وارد عمل شود و طبق قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب سال 81 با متخلفان برخورد نماید.

بر اساس ماده 4 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، هرگونه صدمه اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع بوده و مرتکب به سه ماه و یک روز تا 6 ماه حبس و یا تا ده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود.

وضعیت خرید و فروش و بهره‌کشی از کودکان طبق قانون چگونه است و چه مجازاتی در پی دارد؟

طبق ماده 3 قانون حمایت از کودکان هرگونه خرید و فروش، بهره‌کشی و به کارگیری کودکان به منظور ارتکاب اعمال خلاف از قبیل قاچاق، ممنوع و مرتکب حسب مورد علاوه بر جبران خسارات وارده به 6 ماه تا یک سال حبس و یا جزای نقدی از ده میلیون تا بیست میلیون ریال محکوم خواهد شد.

آیا ممانعت از تحصیل کودکان در قانون جرم انگاری شده است؟

بله بر طبق ماده 4 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان هرگونه صدمه و اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع و‌ مرتکب به سه ماه و یک روز تا شش ماه حبس و یا تا ده میلیون (000 000 10) ریال جزای ‌نقدی محکوم می‌گردد.

آیا کودک آزاری نیازمند شکایت شاکی خصوصی می باشد؟

خیر، بر طبق آن چه که در ماده 5 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان ذکر شده است کودک ‌آزاری از جرائم عمومی بوده و احتیاج به شکایت شاکی خصوصی ‌ندارد. هر چند که شما می‌توانید با گرفتن وکیل کار مجرب این روند را تسریع کنید.

آیا بر طبق قانون برای افراد و مؤسسات و مراکزی که به نحوی مسئولیت نگهداری و ‌سرپرستی کودکان را بر عهده دارند وظیفه‌ای جهت اعلام جرم علیه کودکان وجود دارد؟

بله، بر طبق ماده 6 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، کلیه افراد و مؤسسات و مراکزی که به نحوی مسئولیت نگهداری و‌سرپرستی کودکان را بر عهده دارند مکلفند به محض مشاهده موارد کودک آزاری مراتب را‌جهت پیگرد قانونی مرتکب و اتخاذ تصمیم مقتضی به مقامات صالح قضائی اعلام نمایند.

‌تخلف از این تکلیف موجب حبس تا شش ماه یا جزای نقدی تا پنج میلیون (000 000 5)‌ ریال خواهد بود.

قانون اساسی در مورد کودکان کار چه اصلی را پیش بینی کرده است؟

هر چند قانون اساسی مقررات صریحی پیرامون حمایت از کودکان و نوجوانان کار ندارد اما در اصل 30 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دولت موظف است وسائل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.

پس این توقع اجتماعی را ایجاد کرده است که فرزندان جامعه حق و تکلیف دارند تحصیلات خود را بی هیچ مانعی تا پایان دورە متوسطه ادامه دهند.