راهنمای مقاله
حمایت از بانوان کارگر بحثی است که در سازمان های بین المللی تاکید شده و پیرامون آن نیز مقرراتی وجود دارد. با توجه به این نکته مهم که امروزه زنان نیمی از جمعیت فعال در کشور را به خود اختصاص داده‌اند همچنین این امر از نگاه قانونگذار ایرانی هم به دور نبوده است.
در اصل بیستم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، به تساوی حقوق زن و مرد اشاره گردیده و مقرر می دارد که همه افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند.
در قانون کار در مبحث چهارم از فصل سوم قانون کار یعنی از ماده مواد 75 الی 78 از آن یاد شده و عنوان این بخش ” شرایط کار زنان ” می باشد و بدین ترتیب حمایت خود را از بانوانی که تحت شمول قانون کار به فعالیت می پردازند ابراز نموده است.
از جمله مهم ترین حمایت هایی که در قانون کار جمهوری اسلامی ایران به آن اشاره شده است می توانیم به بحث هایی نظیر ممنوعیت کارهای خطرناک و سخت و زیان آور، مرخصی زایمان و بازگشت به کار پس از آن، ارجاع کارهای سبک به زنان و مهلت کافی برای شیر دادن به فرزند اشاره نماییم.
آیا محدودیت خاصی برا انجام کار های خطرناک و سخت و زیان آور توسط بانوان به موجب قانون کار وجود دارد؟
بله، طبق ماده 75 قانون کار انجام کارهای خطرناک، سخت و زیان‌آور و نیز حمل بار بیشتر از حد مجاز با دست و بدون استفاده از وسایل مکانیکی، برای کارگران زن ممنوع است. دستورالعمل و تعیین نوع و میزان این قبیل موارد با پیشنهاد شورای عالی کار به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.
با توجه به این ماده قانونی یکی از مهم ترین شرایط مربوط به کار زنان، ممنوعیت انجام دادن کارهای سخت و زیان آور می باشد که با سلامتی جسمی و روحی خاص زنانه تعارض دارد.
آیا در قانون کار برای بارداری و زایمان زنان مقرره ای تصویب شده است؟
بله در مورد حمایت از زنان که مشمول قانون کار جمهوری اسلامی ایران قرار می گیرند، یکی از موضوعات مهم و مورد توجه قانون گذار، مرخصی ایام بارداری و زایمان می باشد.
بر طبق ماده 76 قانون کار جمهوری اسلامی ایران مرخصی بارداری و زایمان کارگران زن جمعا ۹۰ روز است. حتی الامکان ۴۵ روز از این مرخصی باید پس از زایمان مورد استفاده قرار‌گیرد. برای زایمان توامان ۱۴ روز به مدت مرخصی اضافه می‌شود. البته این مدت، به موجب قوانین موخر التصویب، به شش ماه و نه ماه افزایش یافته است.
آیا بانوان مشمول قانون کار، پس از طی ایام مرخصی زایمان و بارداری، امکان بازگشت مجدد به شغل خود دارند؟
بله طبق تبصره اول ماده 76 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، پس از پایان مرخصی زایمان، کارگر زن به کار سابق خود باز می‌گردد و این مدت با تایید سازمان تامین اجتماعی جز سوابق خدمت وی محسوب می شود.
بر اساس این ماده، در صورتی که کارگر زن پس از اتمام دوره مرخصی بارداری و زایمان به محل کار خود بازگردد و کارفرما از پذیرش وی خود داری نماید، این امر اخراج غیر موجه و غیر قانونی کارگر محسوب می گردد. و در صورتی که کارفرما از پذیرش مجدد کارگر زن امتناع نماید، کارگر زن می‌تواند به هیات های حل اختلاف کارگر و کارفرمای وزارت کار شکایت خود را تقدیم نماید و به موجب آن از مقرری بیمه بیکاری برخوردار گردد.
آیا برای بانوان مشمول قانون کار، ایام مرخصی زایمان و بارداری مشمول اخذ حقوق و مزد می شود؟
بله بر طبق تبصره دوم کاده 76 قانون کار جمهوری اسلامی ایران ، حقوق ایام مرخصی زایمان طبق مقررات قانون تامین اجتماعی پرداخت خواهد شد .
اگر زنان در حین بارداری مشغول به کار باشند، در این مورد مقرره ای مبنی بر انجام امورات ساده تر که به سلامت مادر و فرزند آسیبی نرسد، وجود دارد؟
بله، به علت اینکه انجام کارهای سنگین توسط زنان در دوره بارداری و زایمان با سلامتی مادر و فرزند تعارض دارد و آسیب های جبران ناشدنی را در پی دارد.
قانونگذار در ماده 77 قانون کار به این امر مهم اشاره نموده و کارفرما را ملزم نموده است که کارهای سبک تر به زنان باردار محول گردد.
به موجب ماده 77 قانون کار در مواردی که به تشخیص پزشک سازمان تامین اجتماعی، نوع کار برای کارگر باردار خطرناک یا سخت تشخیص داده شود، کارفرما تا پایان دوره بارداری وی، بدون کسر حق السعی کار مناسب تر و سبک تری به او ارجاع می نماید.
آیا قانون کار مقرره ای را مبنای بر دوران شیردهی زنان کارگر نیز در نظر گرفته است؟
بله، نوزادان تا دوسالگی باید از شیر مادر خود تغذیه نمایند و این امر مورد لحاظ قانونگذار در بحث حمایت از بانوان در این دوره مورد توجه قرار گرفته است. ماده 78 قانون کار، در این زمینه تکالیفی را بر عهده کارفرمایان مشمول قانون کار قرار داده است.
بر طبق ماده 78 قانون کار: در کارگاه هایی که دارای کارگر زن هستند، کارفرما مکلف است به مادران شیرده تا پایان دو سالگی کودک پس از هر سه ساعت، نیم ساعت فرصت شیر دادن بدهد. این فرصت جز ساعات کار آنان محسوب می شود و همچنین کارفرما مکلف است متناسب با تعداد کودکان و با در نظر گرفتن گروه سنی آن ها مراکز مربوط به نگهداری کودکان (از قبیل شیرخوارگاه ، مهد کودک و غیره ) را ایجاد نماید.
آیا مزد دریافتی توسط کارگر زن با کارگر مرد تفاوت دارد؟
خیر به موجب ماده 38 قانون کار، برای انجام کار مساوی و در شرایط مساوی در یک کارگاه باید دستمزد زن و مرد به طور مساوی پرداخت شود و تبعیض در تعیین میزان مزد بر اساس سن، جنس، نژاد و قومیت و اعتقادات سیاسی و مذهبی ممنوع است.
آیا ممنوعیت قانونی برای شب کاری بانوان مشمول قانون کار وجود دارد؟
به موجب قانون کار قدیم که مصوب سال 1337 بود ، کار در شیفت شب برای زنان ممنوع شده بود اما در قانون کار موخر که مصوب سال 1369 می باشد، به این مورد پرداخته نشده و قانونگذار در این زمینه اهار نظری نکرده است لذا استنباط می شود که ممنوعیتی برای کار کردن بانوان مشمول قانون کار در شب پیش بینی نشده است.
سن بازنشستگی زنان، چه سنی می باشد؟
طبق ماده 76 قانون تامین اجتماعی، مشمولین این قانون در صورت حائز بودن شرایط زیر حق استفاده از مستمری بازنشستگی را خواهند داشت.
- حداقل ده سال حق بیمه مقرر را قبل از تاریخ تقاضای بازنشستگی پرداخته باشند.
- سن مرد به شصت سال تمام و سن زن به پنجاه و پنج سال تمام رسیده باشد.
پس بدین ترتیب طبق بند یک ماده 76 قانون تامین اجتماعی، سن بازنشستگی برای بانوان 55 سال می باشد که در این حالت فرد بیمه شده با داشتن حداقل 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه می تواند به بازنشستگی نائل گردد. در صورتی که مستمری استحقاقی فرد بر اساس این بند کمتر از حداقل حقوق سال مربوط باشد تا حداقل حقوق ارتقا خواهد یافت.
اگر زنی به طور مثال با 55 سال سن، 10 سال سابقه کار داشته باشد وضعیت وی چگونه است؟
در چنین مواردی بدون رعایت ماده 111 قانون تامین اجتماعی (پرداخت حداقل حقوق) و متناسب با سنوات پرداخت حق بیمه می‌توانند بازنشسته شوند؛ به موجب همین اصلاحات، چنانچه بیمه شده متقاضی کمتر از 10 سال سابقه داشته باشد با پرداخت یک جای حق بیمه سنوات کسری تا 10 سال می تواند از مزایای این قانون بهره‌مند شود.
پس بانوانی که سن آن‌ها به ۵۵ سال رسیده، ولی زیر ۱۰ سال سابقه دارند می‌توانند با پرداخت حق‌بیمه سنوات کسری تا ۱۰ سال سابقه، با ۱۰ روز حقوق بازنشسته شوند که در این صورت نیز چنانچه حقوق آن‌ها از حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار کمتر باشد، ترمیم نخواهد شد.
آیا شرایط بازنشستگی زنان با مردان تفاوت دارد؟
شرایط بازنشستگی زنان به شرح زیر می باشد:
بر طبق قانون تامین اجتماعی، شرایط سنی بازنشستگی برای بانوان پنج سال از آقایان کمتر می باشد و این امر به این معنا می باشد که بانوان با سن کمتری می توانند به بازنشستگی نائل گردند اما در مورد سابقه لازم برای بازنشستگی عموما شرایطی که توسط قانون گذار تبیین شده است برای زنان و مردان یکسان است؛ ولی در چند مورد برای زنان از نظر سابقه شرایط سهل‌تر و آسان تری در نظر گرفته شده است و قانونگذار بدین گونه از بانوان حمایت لازم را به عمل آورده است.
در این مورد با به وجود شرایط همزمان سن و سابقه برای بازنشستگی زنان توجه نمود. به این معنا که به غیر از سه مورد خاص یعنی بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور، بازنشستگی جانبازان و بازنشستگی با ۳۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه قاعده اصلی در بازنشستگی تحقق توامان شرط سن و سابقه در احراز بازنشستگی می باشد.
- فرد تحت پوشش با ۴۵ سال سن و ۳۰ سال سابقه می‌تواند بازنشسته شود.
- فرد تحت پوشش با ۵۵ سال سن و حداقل ۲۰ سال سابقه می‌تاوند درخواست بازنشستگی کند.
- فرد تحت پوشش با ۴۲ سال سن برای مشمولین قانون کار و ۲۰ سال سابقه می‌تواند بازنشسته شود.
در خصوص این گروه از بیمه شدگان، در صورتی که مستمری استحقاقی از حداقل حقوق سال مربوطه کمتر باشد، تا حداقل حقوق افزایش نمی یابد.
- فرد تحت پوشش با داشتن ۳۵ سال سابقه بدون شرط سنی می‌تواند بازنشسته باشد.
- فرد تحت پوشش اگر معلول عادی باشد می‌تواند با ۴۵ سال سن و با داشتن حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه تقاضای بازنشستگی کند.
- فرد تحت پوشش بازنشستگی با داشتن ۵۵ سال سن با حداقل۱۰ سال سابقه متناسب با سنوات پرداخت حق بیمه می‌تواند بازنشسته شود.
در این حالت بیمه شده می تواند با ۱۰ سال سابقه و بیشتر تا ۲۰ سال، درخواست بازنشستگی نماید که مستمری وی به میزان سنوات پرداخت حق بیمه خواهد بود (بین ۱۰ تا ۲۰ روز حقوق). در این صورت ماده ۱۱۱ قانون تامین اجتماعی قابل اجرا نمی باشد و چنانچه حقوق وی از حداقل پایین‌تر باشد، مستمری تا حداقل حقوق افزایش نمی یابد.
آیا در پرونده های مشمول قانون کار نیاز به حضور وکیل می باشد؟
وکیل اداره کار وکیلی می باشد که توانایی و اطلاعات کافی درباره قوانین اداره کار، قوانین بیمه و تمامی بخش نامه ها و آیین نامه های جدید و قدیم دارد و همچنین به تمامی شعب اداره کار و پیچ و خم های آن دسترسی داشته و آشنایی لازم و کافی را دارد.
وکیل خبره در امور کارگر و کارفرما می داند که به کدام اداره کار مراجعه نماید مثلا در شهر تهران اداره کارهای متفاوتی وجود دارد که هر کدام مناطقی از شهر تهران را پوشش می دهند.
به طور مثال اداره کار شرق، اداره کار شمال شرق، اداره کار شمال، اداره کار شمال غرب و یا همچنین اداره کارهای مربوط به شهرستان های اطراف شهر تهران از جمله اداره کار واقع در شهر ری، شهریار، ورامین و سایر شهرستان ها.
در نظر داشته باشید که وکیل اداره کار باید به حقوق دو طرف و ادعای های مربوط به هرکدام از دو طرف کارگر و کارفرما آشنا باشد و بتواند حق کارگر را از کارفرما و همچنین حق کارفرما از کارگر را بگیرد و به بهترین شیوه و درست ترین استدلالات و استنادات اختلافات را به سمت احقاقا حق و حل و فصل سوق دهد.
وکیل متخصص در امور کارگر و کارفرمایی کسی است که با شعب تشخیص یعنی اولین مرحله مربوط به شکایت از کارگر و کارفرما و تشریفات آن آشنایی دارد. همچنین در صورت اعتراض نحوه مراجعه و اعتراض در شعب حل اختلاف را به خوبی می داند یعنی پس از صدور رای توسط شعب تشخیص ظرف مدت 15 روز به رای صادر شده اعتراض می نماید که این کار نیازمند این است که به نحوه کار شعب اشراف داشته باشد.
