راهنمای مقاله
عمومی بودن حقوق کار ایران، فقط در مقررات ماهیتی متبلور نبوده و در قوانین شکلی نیز دارای اهمیت است. معمولا در مقررات ماهوی در مورد ماهیت و اساس حق و حقوق طرفین دعوی کار صحبت به میان می‌آید ولی در امور شکلی به آیین و تشریفات مطالبه این حق اشاره می گردد.
«آیین دادرسی کار» به عنوان تنها متن تعیین‌کننده تشریفات مطالبه حقوق کارگران و کارفرمایان، نحوه و چگونگی دادخواهی کارگران را تعیین می نماید.
در میان امور مربوط به «آیین دادرسی کار»، موضوع صلاحیت از اصلی ترین مباحث است و صلاحیت به این معناست که چه مرجعی طبق قانون کار باید به دعاوی بین کارگران و کارفرمایان رسیدگی کند.
در صورتی که حق و حقوق کارگر در قوانین و مقررات مربوط به کار ذکر گردد (قوانین ماهوی) ولی تشریفات و نحوه مطالبه آن در قوانین دادرسی (قوانین شکلی) مشخص و تضمین نشده باشد، این حق و مسیر دادخواهی آن صرفا روی کاغذ باقی خواهد ماند. آیین دادرسی کار برای کارگران و کارفرمایان مسیر دادرسی مطالبه حق و حقوق آن ها را مشخص می نماید.
آیین دادرسی کار، چگونگی مطالبه حق و ساز و کار آن را معین می نماید. دولت نیز همان گونه که از راه قانونگذاری در قانون کار باید به دو مقوله و ویژگی آمره بودن و حمایتی بودن حقوق کار توجه نماید، در تمامی ابعاد نیز، باید آیین دادرسی کار را به عنوان نقشه راهی برای مطالبات کارگران و رعایت این ویژگی‌ها حفظ و تضمین نمود.
مهم ترین ویژگی های آیین دارسی کار در چه مواردی خلاصه می گردد؟
معمولا به علت پیچیدگی در روابط کار و مشکلات اقتصادی کارفرمایان، تعداد برخوردها و بروز اختلافات در کارگاه ها و محیط های کاری، رو به افزایش است.
بر اساس قانون اساسی، اصل بر صلاحیت محاکم دادگستری در رسیدگی بدوی به کلیه دعاوی مدنی و کیفری است اما رسیدگی به برخی از دعاوی و اختلافات از صلاحیت محاکم دادگستری خارج و به مراجع اختصاصی قضایی مانند دیوان عدالت و برخی دیگر از آن ها نیز در صلاحیت مراجع اختصاصی اداری یا مراجع شبه قضایی، مانند هیات های تشخیص و هیات حل اختلاف وزارت کار قرار داده شده است.
در خصوص آیین دادرسی ویژه مراجع حل اختلاف بین کارفرما و کارگر، بیان نکات ذیل ضروری به نظر می رسد:
- اولا، در هنگام طرح دعاوی، این صلاحیت ها مختص به کارگران نبوده بلکه کارفرمایان نیز قادر خواهند بود در صورت تضییع حق و حقوق خود، به این مراجع مراجعه نموده وحقوق از دست رفته خود را مطالبه کنند.
مثلا درصورتی که کارگری بخواهد از حق استعفای موضوع ماده 21 قانون کار استفاده نماید، باید حداقل یک ماه به کار خود ادامه دهد و بعد از آن محل کار خود را ترک نماید.
این مهلت زمانی، فرصت خوبی است تا کارفرما بتواند نسبت به تامین نیروی جدید و جایگزین اقدامات لازم را به عمل آورد. اگر کارگر بدون رعایت کردن مقررات مربوط به استعفا، شغل خود را رها کند، امکان دارد تا جایگزین شدن کارگر دیگر، تعهدات و تکالیف کارفرما در مقابل اشخاص ثالث به تعویق افتاده و باعث بروز خسارت گردد.
در این موارد باید عنوان کرد که کارفرما نیز قادر خواهد بود با مراجعه به مراجع پیش بینی شده در اداره کار، علیه کارگر طرح دعوا کرده و مطالبه خسارت نماید.
- دوما، یکی از مهمترین ویژگی های دادرسی کار، سرعت و دوری جستن از تشریفات زمان بر در مراجع دادگستری است و اینکه این مراجع بدوا باید الویت دادرسی را متوجه عنصر صلح و سازش نمایند و در صورت عدم حصول این امر اقدام به صدور حکم کنند.
همچنین بر خلاف مراجع دادگستری، در دادرسی مراجع کار، کارگر و کارفرما معاف از پرداخت هرگونه هزینه دادرسی هستند و چون موضوعات و مسایل در دعاوی قانون کار به شکلی است که دو طرف دعوا مایلند سریع تر به نتیجه قابل اجرا دست پیدا کنند، لذا قانونگذار ترتیبی اتخاذ نموده تا این دادرسی با ترکیب نمایندگانی از سوی کارگران و کارفرمایان و همچنین وزارتخانه های کار و کشور و دستگاه قضایی، ضمن توجه به تخصص داوران برای رسیدگی، موجبات رسیدگی دو مرحله ای شامل دادرسی بدوی در هیأت تشخیص و تجدید نظر در هیأت حل اختلاف به‌نحوی فراهم گردد تا حتی الامکان حقی از کارگر یا کارفرما ضایع نگردد.
در مورد آیین دادرسی کار، ماده 164 قانون کار، شورای عالی کار را مکلف کرده تا مقررات مربوط به انتخاب اعضای هیات های تشخیص و حل اختلاف و همچنین نحوه تشکیل جلسات آن ها را تعیین کرده و به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی برساند.
این آیین نامه تحت عنوان «آیین نامه رسیدگی و چگونگی تشکیل جلسات هیات های تشخیص و حل اختلاف» در 43 ماده و 26 تبصره تهیه و از تاریخ 3 دی سال 1380 برای اجرا ابلاغ گردیده است.
نحوه رسیدگی در مراجع ذکر شده همانند مراجع دادگستری با طرح دادخواست شروع شده و سپس اخطاریه به طرفین ابلاغ می گردد و پس از مراحل رسیدگی و شنیدن اظهارات و دفاعیات طرفین و نهایتا توجه به موارد رد صلاحیت مراجع یا اشخاص رسیدگی کننده و دفاع ماهوی است.
گاهی ممکن است علاوه بر اظهارات طرفین، تحقیق بیشتری جهت کشف حقیقت لازم باشد که تحت نظر هیات های تشخیص و حل اختلاف صورت خواهد گرفت.
آیین دادرسی طرح دعوی در مراجع حل اختلاف کار به چه صورت است؟
رفع اختلافات کارگری بین کارفرما و کارگر یا کارآموز که از قرارداد کارآموزی، اجرای قانون کار، موافقتنامه های کارگاهی یا پیمان های دسته جمعی کار ناشی شده باشد، در مرحله نخست از راه سازش مستقیم بین طرفین یا نمایندگان آن ها در شورای اسلامی کار انجام خواهد شد و چنانچه شورای اسلامی کار در واحدی نباشد، از طریق انجمن صنفی کارگران یا نمایندگان قانونی کارگران و کارفرمایان بررسی خواهد شد.
در نهایت در صورت عدم سازش، پرونده به هیات های تشخیص و حل اختلاف ماده 157 قانون کار ارجاع شده و مورد بررسی و رسیدگی قرار خواهد گرفت.
بنابراین اختلافات بین کارگر و کارفرما در صورت وجود شرایط ذیل در مرجع یادشده قابل طرح می باشد:
- اختلافات ناشی از اجرای قانون کار و سایر مقررات کار، قرارداد کارآموزی، موافقتنامه های کارگاهی یا پیمانن های دسته جمعی کار باشد.
- سازش بین طرفین حاصل نشود.
رسیدگی در مراجع رفع اختلاف قانون کار دارای دو مرحله بدوی و تجدیدنظر است. مرحله ابتدایی یا نخستین آن در هیات تشخیص و مرحله تجدیدنظر آن در هیات حل اختلاف می باشد.
این دو مرجع رسیدگی کننده، از مراجع اختصاصی اداری هستند و از نهادهای زیرمجموعه قوه مجریه به شمار می آیند. یعنی این مراجع جزیی از ساختار تشکیلاتی بدنه دولت هستند که از صلاحیت ذاتی رسیدگی به برخی اختلافات مردم با دولت برخوردار می باشند.
طبق آیین دادرسی کار، تصمیمات در مرجع هیأت تشخیص چگونه اتخاذ می گردد؟
زمانی که هیات تشخیص در مورد موجه بودن یا نبودن اخراج کارگران، اظهار نظر می نماید، در صورتی که اخراج کارگر را تایید نکند، نسبت به حق السعی معوقه کارگر، رای صادر خواهد کرد و اگر به تقاضای یکی از طرفین و تایید هیات تشخیص، تصمیم گیری نیاز به تحصیل نظر کارشناس را داشته باشد، هیات تشخیص با معین نمودن مهلت مناسب، مراتب را به ذی نفع اعلام می نماید تا پس از پرداخت هزینه کارشناس، موضوع به کارشناسی ارجاع شود.
عدم پرداخت هزینه کارشناسی در مهلت تعیین شده، به منزله صرفنظر نمودن ذی نفع از استناد به اماره مورد نظر خواهد بود. پس از پایان رسیدگی، هیات تشخیص به اتفاق یا اکثریت اقدام به صدور رای می نماید. همچنین در صورت وجود نظر اقلیت، این نظر هم در صورت جلسه قید خواهد شد.
تقدیم دادخواست اولین گام طرح دعوا در مراجع قانون کار
به موجب آیین دادرسی کار، اولین قدم جهت طرح دعوی در مراجع مربوطه، ارائه دادخواست از سوی ذینفع یا نماینده قانونی او به واحد کار و امور اجتماعی است.
این دادخواست نیز باید کتبی، به زبان فارسی، و بر روی برگه های مخصوص نگارش یابد. بنابراین بدین ترتیب برای شروع رسیدگی به یک دادخواهی در مراجع کار، تهیه و تقدیم دادخواست ضروری خواهد بود.
لازم به توضیح است، در صورتی که خوانده دعوا کارفرما باشد، کارگاه در صورت دایر بودن، اقامتگاه قانونی خوانده محسوب میگردد و دادخواست و پیوست های آن باید به تعداد خوانده دعوی به اضافه یک نسخه به مرجع رسیدگی تقدیم گردد.
در ماده 159 قانون کار پیشبینی گردیده است که اگر شاکی به رای هیات تشخیص اعتراض نماید، قادر است ظرف مدت 15 روز از تاریخ ابلاغ رای، به هیات حل اختلاف شکایت نماید و به موجب ماده 5 آیین نامه رسیدگی و چگونگی تشکیل جلسات هیات تشخیص و حل اختلاف موضوع ماده 164 قانون کار، این دادخواست به واحد دبیرخانه اداره کار و امور اجتماعی تسلیم شده و به ثبت خواهد رسید و زمان رسیدگی به خواهان به صورت حضوری اعلام یا کتبا به هر دو طرف ابلاغ خواهد شد.
موارد ذیل باید در دعوتنامه ابلاغ ذکر گردد:
- محل حضور و نام مرجع حل اختلاف
- مشخصات طرفین
- خواسته دعوی
ضمنا محلی برای نام و نام خانوادگی مامور ابلاغ و هر فردی که ابلاغ را دریافت میدارد باید در ابلاغیه مشخص گردد. یک نسخه از دادخواست و به انضمام تصویر یا رونوشت مدارک پیوست آن، برای هریک از خواندگان به ضمیمه دعوتنامه نوبت اول، ارسال خواهد شد.
لازم به ذکر است ابلاغ دعوتنامه از طریق پیامک در صورتی که شماره آن قبلا توسط مخاطب دعوتنامه به واحد کار و امور اجتماعی اعلام شده باشد، ممکن خواهد بود.
پس از تقدیم دادخواست، زمان رسیدگی با روز و ساعت مشخص به کارگر و کارفرما ابلاغ شده و طرفین باید در زمان مقرر در هیات تشخیص حاضر گردند و به دفاع و ارائه مدارک بپردازند.
در ادامه هیات تشخیص پس از شنیدن اظهارات کارگر و کارفرما و در صورت نیاز به تحقیقات بیشتر و جلب نظر اهل خبره و کارشناس، پرونده را بررسی و رای لازم را صادر خواهد کرد.
بر اساس ماده 23 آییننامه فوق، مامورین تحقیق در محل کارگاه یا در صورت نیاز در سایر محل های مرتبط حاضر شده و با شنیدن اظهارات طرفین و یا مطلعان یا افرادی که از سوی طرفین معرفی شده اند و نیز اشخاصی که خود کارشناس تشخیص می دهد، اطلاعات لازم را کسب و طی گزارشی به هیات تشخیص اعلام می نماید.
همچنین مامورین تحقیق اداره بازرسی قادر خواهند بود از کارشناسان و مسئولان انجمن ها و شوراهای اسلامی واحدهای صنعتی، تولیدی، کشاورزی یا خدماتی دعوت به عمل آورده و اطلاعات و نظرات آن ها را در خصوص موارد اختلاف کسب نمایند.
در خصوص قطعیت آرای صادره از مراجع تشخیص ذکر این نکته ضروری است که هرچند رای هیات های تشخیص پس از ابلاغ ظرف 15 روز اجرایی خواهد شد، اما در صورتی که در مهلت ذکر شده یکی از طرفین به رای صادره اعتراض نماید، قادر است اعتراض خود را کتبا به هیات حل اختلاف ارائه دهد.
در غیر این موارد، رای صادره از سوی هیات تشخیص قطعی و لازمالاجرا می باشد. همچنین مرحله دیگری نیز وجود دارد که میتوان از آرای هیلت های حل اختلاف مراجع کار ، علیرغم قطعیت رای شکایت کرد و آن مرحله شکایت به دیوان عدالت اداری است. با این حال توجه به سه نکته قابل توجه است:
- اولا: این مرحله با تقدیم دادخواست و دلایل و مدارک لازم، شروع می شود.
- دوما: دیوان عدالت صرفا می تواند در صورت طرح دعوی توسط مردم علیه دولت، به آن ها رسیدگی کند. لذا سازمان ها و نهادهای دولتی و عمومی، چنانچه در هیات های حل اختلاف فوق محکوم شوند، از چنین حقی محروم می مانند.
- سوما: اعتراض به آرای هیات های تشخیص و هیات حل اختلاف، جلوی اجرای رای را نخواهد گرفت، مگر این که شعب دیوان عدالت اداری دستوری مبنی بر توقف عملیات اجرایی رای صادر و اعلام نمایند.
آیین دادرسی و چگونگی رسیدگی به شکایات در هیات های حل اختلاف کار
طبق آیین دادرسی کار، هیات های حل اختلاف مرجع رسیدگی به اعتراض و شکایت از آرای هیات های تشخیص می باشند. مگر این که قانون اخذ تصمیم را مستقیما به این مرجع محول کرده باشد.
کلیه تشریفات و اقدامات مربوط به تشکیل جلسه، ارائه دادخواست اعتراضی، رسیدگی، تنظیم صورتجلسه، ارجاع به تحقیق و کارشناسی و صدور رای و ابلاغ رای در مورد هیات حل اختلاف، کاملا همان مقررات و تشریفات مربوط به هیات تشخیص است و رأی هیأت حل اختلاف که در انتهای صورتجلسه هیات در دفتر مخصوص نگارش می یابد، متعاقبا در قالب دادنامه به طرفین ابلاغ می شود.
چه مدارکی برای طرح دعوا در مراجع قانونی کار ومطابق با آیین دادرسی کار مورد نیاز است؟
همانگونه که در ابتدای مطالب نیز ذکر شد شما باید کلیه اسناد و مدارکی که دلالت بر وجود رابطه کاری و همچنین وقوع تخلفات صورت گرفته فوق در محل کارگاه را دارد، از جمله گزارش اداره بیمه تامین اجتماعی، تامین دلیل توسط کارشناس رسمی دادگستری، سند قرارداد، فیلم، عکس و شهادت شهود یا هر دلیل و مدرکی که دلالت بر ادعاهای شما و همچنین وجود رابطه کاری داشته باشد را باید به پیوست، ضمیمه پرونده نمایید.
در طرح دعوا یا هر ادعایی، شما باید تمامی مدارک و مستنداتی را که دلالت برحقانیتتان دارد، در صورت نیاز به دادگاه ارائه کنید و آن ها را به همراه لایحه دفاعیه حتما ضمیمه پرونده نمایید.
توجه داشته باشید که بر اساس قانون، برای اثبات هر دعوایی از سند، اقرار، شهادت، قسامه و سوگند می توان استفاده کرد هر چند علم و آگاهی کارکنان رسیدگی کننده در مراجع کار نیز در بسیاری از پرونده ها بی تاثیر نیست.
طرح شکایت مطابق با آیین دادرسی کار چقدر زمان میبرد؟
در صورت اثبات ادعاهای انتصابی در جریان پرونده های اداره کار، می توان عنوان کرد که طرح دعوا در مسایل مربوط به روابط کارگر و کارفرما نیز کمی زمان بر است و با عنایت به مراحل مختلف رسیدگی به این دعاوی از جمله مرحله هیات تشخیص، هیات حل اختلاف و مرحله تجدیدنظر در دیوان عدالت اداری و همچنین برخی جرایم که در صلاحیت دادگاه ها و دادسراهای کیفری هستند، می توان گفت که تخمین زمان شروع و خاتمه طرح شکایت به هیچ وجه قابل پیش بینی دقیق نیست و رسیدگی به دلایل کارگران وکارفرمایان، احتمال زمان بر شدن آن را افزایش می دهد.
بنابراین نمی‌توان زمان مشخصی را بیان کرد. مطمئنا کارشناسان و وکلای شاغل در حوزه قوانین اداره کار، با تجربه ای که در پیگیری و انجام پرونده های مختلف در این مقوله کسب نموده اند، می توانند بهترین و سریع ترین مسیر را برای شما انتخاب نمایند.
برای جلوگیری از رد درخواست خود در مراجع اداره کار، می توانید قبل از طرح آن، حتما با مشورت گرفتن از یک وکیل متخصص در حوزه فعالیت فوق، مسیر موفقیت پرونده خود را بررسی نمایید.
آیا برای طرح شکایت در مراجع قضایی اداره کار، نیاز به استفاده از خدمات وکیل داریم؟
به کرات اشاره کرده ایم هر موضوع حقوقی یا کیفری وهمچنین مسائل مربوط به دعاوی قانون تامین اجتماعی و قوانین کار، حتی اگر از دیدگاه برخی افراد موضوعات ساده وپیش پا افتاده ای باشد، پیچیدگی های خاص خود را از منظر یک حقوقدان داراست، که موضوع شکایت در مراجع قانون کار نیز از آن مستثنی نیست.
طرح دعوا در مسایل مربوط به قوانین کار دارای قوانین و مقررات خاصی است که اشخاص عادی اطلاعات بسیار اندکی در مورد آن‌ها دارند. مشاوران و وکلای دادگستری افرادی هستند که در این زمینه، دارای بینش، تخصص و آگاهی کاملی بوده و می توانند در رسیدگی به این نوع پرونده ها، خصوصا موضوعات اشاره شده، گره گشای موکل خود باشند.
از مهمترین مزایای استفاده از وکیل کار 24 : صرفه جویی در وقت و هزینه، رسیدن به نتیجه دلخواه و مطلوب در کمترین زمان ممکن، رهایی از رفت و آمدهای متوالی، وقت گیر، چالش برانگیز و استرس زا به مراجع قضایی، تامین و حفظ حق و حقوق موکل در پروسه رسیدگی به دعاوی مربوط به قانون کار خواهد بود.
اگر می خواهید طرح دعوا یا دفاع شما در خصوص موارد یاد شده به نتیجه مطلوبی برسد و حقوق از دست رفته تان را به دست آورید، به شما توصیه می کنیم که با یک وکیل مجرب در این حوزه حتما مشورت کنید.
اغلب بعضی از مسائل پیش می آید که شاید از نظر شما عادی جلوه کند ولی برعکس، بسیار مهم هستند و می توانند در روند پرونده تاثیر گذار باشند. وکیل با تجربه و صادق می تواند شما را در خصوص موارد یاد شده، آگاه نماید.
همچنین وکلای دادکستری قادرند در مورد کم و کیف و نحوه تنظیم شکایت یا لایحه دفاعیه، شما را راهنمایی کنند و می تواند بررسی نمایند که آیا ادله و مدارک کافی برای دفاع از شکایت، از سوی شما ارائه شده است یا خیر؟ علاوه بر آن وکلای مجرب و متخصص قادرند نتیجه احتمالی دعوای شما را تا حدودی پیش بینی نمایند و در روند رسیدگی و تسریع آن، نقش موثر و مثبتی ایفا کنند.
پس اگر شما هم قصد دریافت حقوق قانونی خود را دارید و می خواهید با یک وکیل درجه یک مشاوره داشته باشید، می توانید از طریق راه ارتباطی ما در کار 24 با مشاورین و وکلای متخصص در این زمینه ارتباط برقرار نمایید.
نحوه تنظیم دادخواست و پشتیبانی به چه صورت خواهد بود؟
مطمئنا مطرح کردن هر شکایتی در زمینه روابط قانون کار ، به فراخور خود مستلزم پرداخت هزینه هایی خواهد بود. در پرونده ها مختلف دیده شده که خواهان پرونده بعد از پرداخت تمام هزینه ها، به دلیل نقص در مدارک یا عدم توجه به محتویات پرونده برای ارائه استدلال های قوی چه در مقام دفاع و چه در مقام مطالبه حق، دادخواستش با قرار رد مواجه و علاوه بر هدر رفت هزینه، زمان زیادی را نیز صرف فعالیتی بیهوده نموده است.
