راهنمای مقاله
بارداری و زایمان، از دغدغه بانوان متاهل و شاغل به شمار می‌آید. چرا که این بانوان به این فکر هستند که تکلیف کار آن‌ها چه می‌شود. در این خصوص ممکن است سوالت متعددی در ذهن آن‌ها پیش بیاید که ما قصد داریم در مورد حمایت قانون از بانوان باردار و به خصوص مرخصی زایمان از نظر قانون کار و قوانین تامین اجتماعی بپردازیم.
به طور کلی میتوان گفت که کمک هزینه مربوط به بارداری و همچنین مرخصی زایمان در واقع نوعی غرامت و دستمزد محسوب می‌شود. این بدان معناست که بانوی باردار به علت بارداری و زایمان، مدت زمانی قادر به انجام کار نخواهد بود.
بر طبق قانون، مشمول نشدن حقوق و دستمزد برای وی، امری ناعادلانه خواهد بود. در ذیل به بررسی دقیق مرخصی زایمان و حق و حقوق قانونی که شامل این مرخصی خواهد شد، می‌پردازیم.
مرخصی زایمان مطابق قانون تامین اجتماعی
مطابق با تبصره دوم ماده یک قانون اصلاح تنظیم خانواده که در سال 1392 مصوب شده است، دولت اجازه دارد مرخصی زایمان بانوان را به مدت نه ماه کند.
همچنین همسر این بانوان نیز به مدت دو هفته از مرخصی اجباری یا تشویقی بهره‌مند می‌شوند. باید بیان کرد که این قانون شامل مادرانی هم که نوزاد آن‌ها به نه ماهگی نرسیده‌اند، نیز می‌شود.
لازم به ذکر است، پس از تصویب این قانون، مادران شاغلی که باردار بودند، تقاضای مرخصی به مدت 9 ماه را داشتند اما با درخواست آن‌ها موافقت نشد و مانند قوانین سابق به آن‌ها 6 ماه مرخصی داده شد. در واقع پرداخت مزایا و مرخصی بیشتر از 6 ماه به آن‌ها تعلق نگرفت.
این شرایط از سال 92 تا سال 98 ادامه پیدا کرد. دیوان عدالت اداری، در سال 98، شکایت بانوان شاغل برای گرفتن مرخصی زایمان به مدت 9 ماه را کاملا وارد و قبول اعلام کرد.
پس از آن نیز سازمان تامین اجتماعی ملزم شد تا تمامی حقوق و مزایای مربوط به این نه ماه پرداخت نماید. با وجود آن که این موضوع توسط رای دیوان عدالت اداری به تصویب رسید، اما منابع مالی در جهت پرداخت حق و حقوق بانوان در باب مرخصی زایمان تامین نشد و سازمان تامین اجتماعی فقط مزایا و حقوق 6 ماه را به بانوان شاغل پرداخت نمود.
بنابراین زنان شاغل نیز برای دریافت حق و حقوق خود اجبارا به دیوان عدالت اداری مراجعه کرده و شکایت خود را مبنی بر عدم دریافت کامل حقوق و مزایا در مرخصی زایمان مطرح نمودند. تا آن جا که در بهار سال 1400، با تصویب هیئت دولت، بانوان شاغل باردار تحت پوشش بیمه، از 9 ماه مرخصی زایمان به جای 6 ماه بهره‌مند شدند.
همچنین مصوب شد دو سوم حقوقشان نیز به آن‌ها باید پرداخت شود بدون آن که لازم باشد شکایتی را در دیوان عدالت اداری مطرح نمایند. این مصوبات دارای نکاتی نیز می‌باشند که در ذیل به بررسی هر یک از آن‌ها خواهیم پرداخت:
- بانوان شاغل جهت بهرهمندی از مرخصی زایمان و مزایای آن، به مدت 9 ماه، بایستی به سایت تامین اجتماعی مراجعه نموده و مدارک لازم را بارگذاری نمایند.
- پس از بررسی مدارک توسط شعب سازمان تامین اجتماعی، مسئول مربوطه وظیفه دارند اسناد و مدارک لازم جهت پرداخت مزایای مرخصی بارداری را به اداره امور مالی ارسال نمایند.
شرایط بهرهمندی از مرخصی زایمان
همانطور که گفته شد حقوق دریافتی مادر شاغل در هنگام اشتغال و در ایام بارداری متفاوت می‌باشد. حال قصد داریم به بررسی نحوه محاسبه حقوق و مزایا در هنگام ایام مرخصی زایمان مطابق با قوانین تامین اجتماعی بردازیم:
- مطابق با ماده 67 قانون تامین اجتماعی، بانوی باردار، حداقل یک سال قبل از زایمان، دارای پرداخت حق بیمه، حداقل به مدت 60 روز باشد.
- از دیگر شرایط دریافت حقوق و مزایا در هنگام مرخصی زایمان این است که در زمان مرخصی مشغول به کار دیگری نباشد.
مطابق با ماده 63، کمک بارداری به اندازه دو سوم آخرین مزد دریافت شده یا حقوق بیمه شده می‌باشد. این مقدار حداکثر به مدت جمعا 12 هفته که شامل قبل و بعد از زایمان می‌شود بدون کسر سه روز اول، پرداخت خواهد شد.
مدارک لازم جهت بهرهمندی از مرخصی رایمان و مزایای آن
- ارائه گواهی معتبر از پزشک
- ارائه دفترچه بیمه مادر
- ارائه کپی شناسنامه مادر و پدر نوزاد
- ارائه مدراک پرونده پزشکی مادر در بیمارستان
- ارائه گواهی و تاییدیه از مرکز درمانی مادر
لازم به ذکر است مدارک ذکر شده باید به سازمان تامین اجتماعی تحویل داده شود.
محاسبه حقوق بانوان در طول ایام مرخصی زایمان
جهت محاسبه آخرین مزد خود بایستی تمام مبالغی را که به عنوان کسر بیمه در مدت زمان 90 روز قبل از مرخصی که از شخص بیمه شده، دریافت شده با یکدیگر جمع گردد. سپس مجموع آن را بر تعداد 90 روز تقسیم می‌کنیم.
پرداخت دو سوم آخرین حقوق، مربوط به طول مدت دوران مرخصی زایمان است. همچنین لازم به ذکر است که دوران مرخصی زایمان برای بانوان، جز سابقه تامین اجتماعی آن‌ها محسوب می‌شود.
به عبارت دیگر این بدان معناست که مادر در طول دوران بارداری، اشتغال داشته و پس از به پایان رسیدن مرخصی نیز به شغل خود بازگشته و حقوق خود را به طور کامل دریافت می‌نماید.
مطابق با ماده 68، از حمایت‌های قانون تامین اجتماعی به این صورت می‌باشد که زن بیمه شده و یا همسر بیمه شده مرد، در صورتی که حق بیمه 60 روز را در طی مدت یک سال قبل از زایمان، پرداخته باشد، می‌تواند از مزایایی چون کمک‌ها، معاینه‌ها و معالجات قبل و بعد و همچنین در حین زایمان، بهره‌مند گردد.
نکته قابل ذکر این است که اگر مادری نخواهد از کمک‌ها و مزایای ذکر شده استفاده کند، می‌تواند به جای آن، مبلغی وجه نقد بنا به درخواست خودش از سازمان تامین خدمات درمانی دریافت نماید. البته باید بیان کرد این مبلغ، بر اساس آیین نامه تهیه شده توسط هیئت مدیره تامین خدمات درمانی و همچنین تصویب شورای عالی سازمان، تعیین می‌گردد.
مرخصی زایمان در قانون کار
در بالا به بررسی شرایط کاری و مرخصی زنان در ایام بارداری مطابق با قوانین تامین اجتماعی پرداخیتم. اما باید بیان کرد در قانون کار نیز در مباحثی به بررسی شرایط زن و حمایت از وی پرداخته است. به این دلیل که بانوان کارگر یا کارمند در ایام وضع حمل خود به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز دارند.
همچنین کار کردن برای آن‌ها نسبت به گذشته سخت‌تر شده است. به همین جهت قانون کار برای حمایت از بانوان شاغل قوانینی را وضع نموده است. در ذیل به بررسی این قوانین می‌پردازیم:
- مطابق با ماده 75 قانون کار، انجام امور سخت و خطرناک و همچنین حمل کردن بار بیشتر از مقدار مجاز تنها توسط دست و بدون هیچگونه وسیله مکانیکی، برای بانوان کارگر یا کارمند ممنوع می‌باشد. باید بیان کرد که دستورالعمل مرتبط با چنین اموری با پیشنهاد شورای عالی کار تعیین و میزان موارد ذکر شده، توسط ویز کار و امور اجتماعی مصوب خواهد شد.
- مطابق با ماده 77 قانون کار، اگر برای بانوی باردار، نوع کار، بنا بر تشخیص پزشک سازمان تامین اجتماعی خطرناک و یا سخت باشد، بایستی کارفرما تا اتمام دوره وضع حمل وی، هیچ نوع کسر حقوقی برای وی در نظر نگرفته و او را مسئول کار مناسب‌تر و سبک‌تری نماید.
- مطابق با ماده 78 قانون کار، در کارگاه‌هایی که بانوان مشغول به کار هستند، کارفرما وظیفه دارد به مادران شاغل شیرده تا اتمام دو سالگی فرزند، هر از سه ساعت، نیم ساعت به مادر فرصت شیر دادن به فرزند خود را بدهد. همچنین باید بیان کرد این زمانِ نیم ساعت، جزء ساعات کاری وی محسوب می‌شود. همچنین باید بیان کرد که کارفرما مکلف می‌باشد با توجه به کودکان و هم چنین توجه به رده سنی آن‌ها، مراکز مربوط به نگهداری آن‌ها مانند شیرخوارگاه، مهدکودک و غیره را ایجاب کند.
باید بیان کرد در این رابطه تبصره‌ای وجود دارد که بیان میکند آیین نامه اجرایی و ضوابط تاسیسات و همچنین اداره مربوط به شیرخوارگاه و مهد کودک بایستی توسط سازمان بهزیستی کل کشور تهیه شود. پس از آن نیز توسط وزیر کار و امور اجتماعی تصویب شود. سپس بعد از طی مراحل قبل، به مرحله اجرا در می‌آید.
مدت زمان مرخصی زایمان مطابق قانون کار
مطابق با ماده 76 قانون کار، مرخصی مربوط به بارداری و زایمان بانوان کارگر، در مجموع 90 روز می‌باشد. همچنین تا جایی که ممکن است بایستی 45 روز از مرخصی مذکور، پس از زایمان، استفاده شود.
اما لازم به ذکر است اگر چه مطابق این قانون، مرخصی بارداری و زایمان در مجموع 90 روز می‌باشد، اما امروزه با توجه به مسائلی چون بالا رفتن نرخ جمعیت، کاهش جمعیت و یا تبلیغ برای فرزندآوری، قوانینی برای حمایت از زنان باردار شاغل در نظر گرفته‌اند. از جمله این حمایت‌ها میتوان به افزایش مدت مرخصی زایمان اشاره کرد.
در ماده سه قانون که مرتبط با ترویج تغذیه با شیر مادر و همچنین حمایت از بانوان در دوران شیردهی است، نکات ذیل آمده است:
مرخصی زایمان برای بانوانی که به فرزند خود شیر می‌دهند، تا فرزند سوم، در بخش‌های دولتی و همچنین غیر دولتی به مدت 6 ماه می‌باشد.
این قانون دارای تبصره‌هایی نیز می‌باشد که در ادامه به بررسی این تبصره‌ها خواهیم پرداخت:
- تبصره اول: مادرانی که به فرزند خود شیر می‌دهند، پس از اتمام شیردهی و شروع به کار مجدد، اگر فرزند آن‌ها همچنان شیرخوار می‌باشد، می‌توانند روزانه یک ساعت مرخصی بدون کسر از مرخصی استحقاقی استفاده نمایند. باید گفت این روند تا 24 ماهگی کودک، می‌تواند ادامه داشته باشد.
- تبصره دوم: باید امنیت شغلی بانوان هم پس از پایان دوران بارداری و هم در حین شیردهی فرزند خود، تامین گردد.
- تبصره سوم: باید بیان کرد مرخصی زایمان برای وضع حمل مادرانی که دو قلو باردار می‌باشند، 5 ماه بوده و برای مادران باردار بیشتر از دو قلو، مدت مرخصی به میزان یک سال تعیین می‌شود. همچنین در این حالت حقوق و فوق‌العاده‌های مربوطه نیز تعیین می‌شوند.
البته نکته قابل توجه این است که مطابق با مصوبه هیئت وزیران در اردیبهشت 1400، بانوان شاغل باردار می‌توانند به سامانه خدمات غیر حضوری تامین اجتماعی مراجعه نمایند. سپس مدارکی چون مدارک پزشکی و هویتی مربوط به خود و فرزندشان را بارگذاری نمایند. پس از آن، تمایل خود را برای افزایش مرخصی از 6 ماه به 9 ماه اعلام کرده و از این مرخصی و مزایای آن بهره‌مند شوند.
- مطابق با تبصره یک ماده 67 قانون کار، بانوان، پس از مرخصی زایمان به کار سابق خود بر می‌گردند. باید بیان کرد این مدت با تایید سازمان تامین اجتماعی جزء سوابق خدمت وی، به شمار می‌آید.
- مطابق با تبصره دوم ماده 67 قانون کار، حقوق مربوط به ایام مرخصی زایمان مطابق با قوانین و مقررات قانون تامین اجتماعی پرداخت می‌گردد. این حقوق نیز به میزان دو سوم آخرین حقوق زنان شاغل می‌باشد.
شرایط لازم جهت دریافت کمک هزینه بارداری
مطابق بر آن چه گفته شد، کمک هزینه بارداری فقط به دست‌های از بانوان بیمه‌شده‌ای تعلق می‌گیرد که در مکانی مشغول به کار و همچنین دارای کارفرما باشد. همچنین لازم است لیست بیمه آنان نیز توسط کارفرما ارسال شود.
به طور کلی کمک هزینه بارداری تنها با شرایط زیر به بانوان بیمه شده پرداخت می‌گردد:
- بانوان مشغول به کار، در طول مدت یک سال قبل از وضع حمل، بیمه 60 روز کار را به سازمان تامین اجتماعی پرداخت کرده باشند.
- در طول مدت مرخصی زایمان، در محلی مشغول به کار نبوده و یا حقوقی نیز دریافت نکرده باشد.
- در تاریخی که بیماری را اعلام میکند، در مرخصی استحقاقی بوده و یا مشغول به کار بوده است.
ارتباط مخصی زایمان و تعلیقی کار
هنگامی که بانوان باردار از مرخصی زایمان استفاده می‌کنند، به گونه‌ای می‌باشد که کار بانوان شاغل باردار در قرارداد کارگری و کارفرمای او به صورت تعلیق درآمده است.
به صورتی که بانوان شاغل باردار در طول مرخصی نمی‌توانند فعالیتی انجام دهند. پس از به پایان رسیدن ایام مرخصی نیز دوباره به کار خود، باز می‌گردند اما با وجود این مطلب، در قانون کار و مطابق با آن، مرخصی زایمان جز موارد تعلیق محسوب نشده است.
ما در این مقاله به بررسی مرخصی زایمان برای بانوان شاغل باردار مطابق با قانون کار و قانون تامین اجتماعی پرداختیم. در صورتی که پاسخ سوالات خود را در زمینه مرخصی زایمان و حمایت‌ها و مزایای آن مطابق با قانون کار و یا قانون تامین اجتماعی دریافت نکرده‌اید، می‌توانید سوالات خود را با همکاران ما در وکیل کار 24 در میان بگذارید. مشاوران و وکلای ما، پاسخگوی تمامی سوالات شما در زمینه مرخصی زایمان و قوانین مربوط به آن خواهند بود.
