وظایف مهم کارفرما پس از حوادث ناشی از کار چیست؟

در بررسی وظایف مهم کارفرما در حوادث ناشی از کار باید بگوییم که یکی از اتفاقاتی که ممکن است برای کارگران پیش بیاید، حوادث ناشی از کار است که بیشتر در محیط‌های صنعتی و کارخانجات رخ می‌دهد.

البته نباید فکر کرد که افرادی که در واحدهای خدماتی که دیگر مراکز فعالیت می‌کنند، از خطرات چنین حوادثی به دور و در امان هستند.

مثلا به موجب آماری که در سال 1396 از سوی وزارت کار انتشار یافت، بیشتر از 800 نفر از کارگران جوان ایرانی جان خود را در حین انجام وظایف شغلی خود از دست داده‌اند و برخی نیز دچار جراحات و یا قطعی عضو شده‌اند.

به همین دلیل است که وکلای سامانه وکیل کار 24 تاکید دارند که کارمندان و کارگران از وظایف مهم کارفرما پس از حوادث ناشی از کار، دیه حوادث ناشی از کار و حق و حقوق خود در این زمینه آگاهی داشته باشند.

زمانی که حوادث ناشی از کار رخ می‌دهد دو نفر به صورت مستقیم با آن حادثه درگیر هستند:

1. کارگر
2. کارفرما

هر یک از این دو نفر نیز پس از بروز حادث ناشی از کار، به موجب قانون وظایفی به عهده دارد. گاهی نیز ممکن است به دلیل محیط کاری، مثل کارگاه‌های ساختمانی و یا کارگاه‌هایی که در آن پیمانکار مشغول به کار است، افراد دیگری نیز به غیر از کارگر و کارفرما دخیل شوند که در این صورت، این افراد نیز مسئول هستند.

در ادامه این مطلب حوادث ناشی از کار را تعریف کرده و سپس وظایف کارفرما پس از حوادث ناشی از کار را توضیح خواهیم داد. علاوه بر آن مطالبی نیز درباره نحوه محاسبه دیه حوادث ناشی از کار بیان خواهیم کرد.

حادثه ناشی از کار به چه معناست؟

برای آن که دریابیم وظایف کارفرما پس از حوادث ناشی از کار چیست باید بدانیم که اصلا حوادث ناشی از کار چیست و چه حوادثی را در بر می‌گیرد؟

بسیاری از مردم تصور می‌کنند که حوادث ناشی از کار فقط در محیطط‌های کاری صنعتی و خطرناک پیش می‌آید در صورتی که چنین نیست و احتمال وقوع خطر در هر محیطی وجود دارد.

به طور مثال حتی در محیط‌های اداری نیز ممکن است حوادث ناشی از کار به وجود آید. به همین دلیل است که توصیه می‌شود افراد مشغول به کار حتما در خصوص حوادث ناشی از کار و قوانین مربوط به آن اطلاع داشته باشند تا در صورت بروز چنین حوادثی بدانند آیا حادثه پیش آمده مورد حمایت قانونی هست یا خیر.

در ماده 60 قانون تامین اجتماعی یک تعریف کلی از حوادث ناشی از کار آمده است. طبق این ماده هر حادثه و اتفاق ناگواری که در زمان انجام وظیفه یا به سبب آن برای شخص بیمه شده رخ دهد، حوادث ناشی از کار محسوب می‌گردد.

به موجب این تعریف اگر هر حادثه‌ای در یکی از محیط‌هایی که در ادامه نام می‌بریم رخ دهد، حادثه ناشی از کار به حساب می‌آید:

• در صورتی که شخص بیمه شده در یکی از محیط‌های کارگاه، ساختمان‌ها یا محوطه‌های آن و یا موسسه‌های وابسته مشغول به کار شود.
• زمانی که شخص در محل کارگاه یا محل اشتغال خود در حال انجام وظایف کاری‌اش باشد.
• زمانی که کارگر در حال رفت و آمد از منزل به محل کار و یا برعکس دچار حادثه شود.
• زمانی که شخص به درمانگاه یا بیمارستان مراجعه می‌کند تا پروسه درمان یا توان‌بخشی را پیگیری نماید.
• در صورتی که شخص در حال نجات دادن سایر بیمه شدگان و یا کمک کردن به آن‌ها باشد.

بنابراین هر کارگری در هر یک از شرایط فوق الذکر باشد و حادثه‌ای برای پیش بیاید، حادثه ناشی از کار محسوب شده و این سازمان تامین اجتماعی است که باید هزینه‌های مربوطه را پرداخت کند.

کارفرما در برابر حوادث ناشی از کار چه وظایفی دارد؟

علاوه بر کارفرمایان که باید از وظایف خود در زمان بروز حوادث ناشی از کار اطلاع داشته باشند، کارگران و کارمندان نیز باید از مسئولیت آنان آگاه باشند.

کارفرما و یا مسئول کارگاهی که از وظایف کارفرما پس از حوادث ناشی از کار اطلاع نداشته باشد، ممکن است مجبور به پرداخت جریمه‌های سنگینی شود.

همانطور که بیان شد به موجب ماده 60 قانون تامین اجتماعی، حوادثی که در زمان کار و یا یکی از مواردی که در فوق بیان کردیم رخ دهد و حادثه ناشی از کار محسوب شود، تحت پوشش بیمه قرار گرفته و سازمان تامین اجتماعی به شخص زیان دیده خدمات درمانی و پزشکی ارائه می‌دهد.

سوالی که پیش میاید و از متخصصان سایت وکیل کار 24 پرسیده می‌شود این است که مسئولیت کیفری حادثه پیش آمده برعهده کیست؟ در این خصوص نمی‌توان جواب قطعی داد و این بازرسان و کارشناسان رسمی دادگستری هستند که باید تشخیص دهند مسوئلیت کیفری ناشی از حادثه پیش آمده برعهده چه کسی است و چه کسی باید مقصر شناخته شود.

در صورتی که دلیل بروز حادثه ناشی از کار رعایت نکردن مقرراتی باشد که که در ماده 85 قانون کار ذکر گردیده، بر اساس ماده 95 قانون کار، کارفرما مسئول خسارات به وجود آمده از عدم رعایت مقررات و ضوابط فنی است.

پس می‌توان اینگونه گفت که اگر هر حادثه‌ای بر اثر عدم رعایت مقررات از سوی کارفرما رخ دهد، این کارفرما یا مسئول بخش مربوطه هستند که مسئول شناخته شده و باید مجازات‌هایی که در قانون برای مقصر تعیین شده است را متحمل گردند.

اما در بررسی بحث اصلی این مطلب که همان وظایف کارفرما پس از حوادث ناشی از کار است باید گفت که اگر حادثه‌ای رخ دهد، کارفرما باید اقدامات زیر را انجام دهد:

1. با توجه به ماده 65 قانون تامین اجتماعی، زمانی که یک حادثه ناشی از کار وقوع می‌یابد، کارفرما موظف است اقدامات اولیه لازم را انجام دهد تا از شدیدتر شدن اوضاع حادثه رخ داده جلوگیری کند. همچنین وی باید مراتب را در مدت 3 روز اداری، به صورت کتبی به سازمان اطلاع دهد.
2. اگر کارفرما برای انجام اقدامات اولیه و جلوگیری از شدیدتر شدن اوضاع حادثه مجبور به هزینه کردن شد، این هزینه‌ها را صندوق تامین اجتماعی پرداخت خواهد کرد.
3. در تبصره ماده 95 قانون کار آمده است که کارفرما یا مسئولانی که در ماده 85 قانون مذکور نام برده شده‌اند، وظیفه دارند همه حوادثی که از کار ناشی شده است را در دفتر مخصوصی که فرم آن از سوی وزارت کار و امور جتماعی اعلام می‌شود، ثبت کرده و مراتب را فوری به صورت کتبی به اطلاع اداره کار محل برساند.
4. علاوه بر اینکه کارفرما باید به موجب ماده 65 قانون کار مراتب حادثه را ظرف 3 روز به صورت کتبی به سازمان اطلاع دهد، باید حادثه رخ داده را نیز به شعبه صندوق تامین اجتماعی محل، اطلاع دهد.

در ماده 54 قانون تامین اجتماعی مقرر گردیده است که بیمه شده و خانواده او از هنگامی که مشمول مقررات حوادث ناشی از کار می‌شوند، در صورت مصدوم شدن بر اثر حادثه و یا ابتلا به بیماری، می‌توانند از خدمات پزشکی بهره ببرند. این خدمات پزشکی که صندوق تامین اجتماعی ارائه می‌دهد شامل اقدامات درمانی سرپایی، انجام آزمایشات، تحویل داروهای لازم و تشخیص طبی است.

نکته بسیار مهمی که وکلای سامانه وکیل کار 24 به آن اشاره می‌کنند این است که به موجب ماده 79 قانون کار، استخدام کردن افراد زیر 15 سال ممنوع بوده و اگر در محل کار برای آن‌ها حادثه‌ای رخ بدهد، مطابق با تبصره 3 ماده 295 قانون مجازات اسلامی شخص وارد کننده مسئولیت دارد.

مواردی که کارفرما در حوادث ناشی از کار تقصیر دارد

1. زمانی که کارفرما نیروی متخصص و آموزش دیده استخدام نکند، اگر حادثه‌ای رخ دهد، خود مقصر خواهد بود.
2. در صورتی که کارفرما تجهیزات لازم را تامین نکرده باشد در صورت وقوع حادثه مقصر خواهد بود. به عنوان مثال وسایل و تجهیزات فرسوده و ناامن در اختیار کارگر قرار دهد.
3. کارفرما باید به طور مرتب بر روی کارگران نظارت داشته باشد. بنابراین اگر نظارت لازم و کافی را نداشته باشد در زمان بروز حادثه، مقصر شناخته می‌شود.

در صورتی که ثابت گردد در حادثه رخ داده کارفرما هیچ تقصیری نداشته و تمامی اقدامات اولیه لازم برای جلوگیری از شدیدتر شدن حادثه را انجام داده او این کارگر است که تقصیر دارد، تنها به میزان بیمه، خسارت پرداخت می‌شود.

اگر در این بین تقصیر کارفرما نیز ثابت گردد، کارفرما علاوه بر آن که باید مبلغ بیمه را بپردازد، لازم است پرداخت دیه و مجازات‌هایی که در قانون پیش‌بینی شده را نیز متحمل شود.

براساس تبصره 3 ماده 295 قانون مجازات اسلامی اگر در حین حادثه ناشی از کار قتل و یا ضرب و جرحی رخ دهد، به طوری که اگر مقررات مربوطه از سوی کارفرما رعایت می‌شد این اتفاقات رخ نمی‌داد، جرم قتل، ضرب و جرح در حکم شبه عمد محسوب شده و کارفرما باید دیه بپردازد.

البته درصورتی که قاضی تشخیص دهد، ممکن است مجازات حبس نیز تعیین شود.

در ماده 66 قانون تامین اجتماعی نیز چنین آمده است که اگر در زمان وقوع حادثه ناشی از کار، ثابت شود که کارفرما تقصیر داشته و وقوع حادثه به دلیل رعایت نکردن مقررات ایمنی و فنی و یا عدم رعایت بهداشت محیطی از سوی کارفرما بوده است، سازمان تامین اجتماعی تمامی هزینه‌هایی که مربوط به معالجه و درمان شخص آسیب دیده است را پرداخت می‌کند و سپس آن را از کارفرما دریافت خواهد کرد.

دیه و ارش حوادث ناشی از کار چگونه محاسبه می‌شود؟

از دیگر سوالات پرتکرار مربوط به بحث حوادث ناشی از کار که از وکلا و متخصصان سامانه وکیل کار 24 پرسیده می‌شود این است که دیه و ارش این حوادث به چه صورت محاسبه می‌گردد؟

براساس قوانین کشور ما، درصورتی که کسی به شکل عمدی و یا سهوی به فرد دیگری آسیب جانی یا مالی برساند، باید خسارتی که به وی وارد شده است را جبران نماید.

طبق همین اصل، اگر در محیط کار، به کارگر خسارتی وارد آید و ورود این خسارت به بر اثر اشتباهات کارفرما باشد، وی مقصر شناخته شده و باید خسارت وارد شده به کارگر را جبران نماید.

درصورتی که خسارت وارد شده به کارگر بر اثر اشتباه کارفرما جسمی باشد، کارفرما باید به وی دیه بپردازد. میزان دیه را پزشکی قانونی مشخص خواهد کرد زیرا هر زخم و آسیبی دیه مخصوص به خود را دارد.

قوه قضاییه هرسال میزان دیه را مشخص می‌کند و حتما این را هم می‌دانید که میزان دیه در ماه‌های حرام و غیرحرام متفاوت است.

کارشناسان سامانه وکیل کار 24 اضافه می‌کنند که گاهی امکان دارد کارفرما علاوه بر محکوم شدن به پرداخت دیه به کارگر، متحمل مجازات‌های دیگری نیز بشود. به عنوان مثال به سازمان تامین اجتماعی خسارت پرداخت کند.

اگر کارگر دچار قطع عضو و یا جراحات شدیدتری شده باشد، پزشکی قانونی با سختگیری بیشتری میزان دیه را تعیین خواهد کرد و درحقیقت در مسیر تعیین دیه کارشناسان اداره کار و حتی قاضی نیز اظهار نظر کرده و میزان دیه را به صورت دقیق تعیین می‌کنند.

زمانی که حوادث ناشی از کار رخ بدهد و کارفرما در وقوع آن تقصیر داشته باشد، علاوه بر آن که باید به کارگر دیه بپردازد و به صندوق تامین اجتماعی نیز به منظور پرداخت مستمری، خسارت پرداخت کند، اعمال او بررسی می‌شود تا درصورتی که جرم به حساب آید، آن جرم نیز از جنبه عمومی بررسی و به مجازات مربوطه محکوم شود.

مهم‌ترین نکات حوادث ناشی از کار

در خصوص حوادث ناشی از کار نکاتی وجود دارد که باید آن را بیان کنیم. اولین نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است کع خسارات ناشی از حوادث کار، مشمول مرور زمان نمی‌شود.

یعنی چی؟ یعنی کارگر چند سال هم که از وقوع اتفاق بگذرد، بازهم حق شکایت و دریافت خسارت را دارد و این حق از او ساقط نمی‌شود. به عبارت دیگر گذر زمان تاثیری در این جرم نداشته و هر وقتی که کارگر اقدام کند، رسیدگی می‌شود.

به طور مال کارگر می‌تواند حتی پس از بازنشستگی، اقدام به اقامه دعوی و شکایت به دلیل حوادث رخ داده در زمان کار بکند.

نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که مسئولیت کارفرما در حوادث ناشی از کار در محیط کار و محوطه آن است. یعنی طبق این اصل، اگر شخص متفرقه‌ای وارد کارگراه و یا محیط اطراف آن شود و حادثه‌ای برای او اتفاق افتد، این کارفرما است که مسئول شناخته می‌شود.

به همین منظور است که کارفرمایان تابلوهای خطر که در روز و شب به صورت کامل دیده شوند، نصب می‌کنند. علاوه بر آن محوطه کار را محصور می‌نمایند.

دانستن این نکته نیز ضروری است که حوادث ناشی از کار محدود به وقوع حادثه نیست. مثلا اگر کارگری در معرض آلاینده‌های مختلف قرار بگیرد و هر نوع بیماری در وی ظاهر گردد، حوادث ناشی از کار محسوب شده و کمیسیون‌های پزشکی میزان دیه و خسارت فرد حادثه دیده را محاسبه می‌کنند.

نکاتی برای کاهش حوادث ناشی از کار

با وجود آنکه هیچ گاه نمی‌توان جلوی بروز حادثه‌ای را گرفت و وقوع حادثه امری اجتناب ناپذیر است، اما می‌توان با رعایت کردن برخی نکات، میزان وقوع حوادث را تا حد چشمگیری کاهش داد.

این نکات عبارت هستند از:

• یکی از راه‌های جلوگیری از بروز حادث نصب و به کار گیری تجهیزات ایمنی، استاندارد و جدید است.
• هر کارگر و نیرویی باید با توجه به تخصصی که دارد مشغول به کار شود.
• در تمامی قسمت‌های کارگاه و محوطه‌های کاری، باید دستورالعمل‌های ایمنی نصب گردد.
• نیروها و کارگران باید راه‌های حفظ ایمنی و بهداشتی را آموزش دیده باشند.
• افرادی که با تجهیزات کار می‌کنند باید به صورت کامل نحوه کار با آن تجهیزات را آموزش دیده باشند.
• تمامی نیروها باید اقدامات اولیه در زمان بروز یک حادثه را آموزش ببینند تا بتوانند از تشدید خسارات جلوگیری کنند.

نیروها و کارگران و کارفرمایان مشغول به کار در یک کارگاه و یا محیط کاری باید تمامی حوادثی که ممکن است پیش آید را پیش‌بینی نموده و اقدامات لازم برای رفع خطر از آن را در نظر بگیرند.

زیرا در این محیط‌ها نیروهای تازه‌کار، مراجعه کنندگان، نیروهای خدماتی و به طور کلی کسانی که با دستورالعمل‌ها آشنایی ندارند بیشتر در معرض خطر هستند.

نحوه طرح شکایت برای بررسی حوادث ناشی از کار

زمانی که برای نیرو یا کارگری در محیط کاری حادثه‌ای اتفاق افتد، و بداند که وقوع حادثه بر اثر تقصیر و اشتباهات کارفرما است، این حق را دارد که از او شکایت کرده و جبران خسارت وارد شده به خود را از او مطالبه کند.

برای این کار کارگر خسارت دیده می‌تواند با وکلا و متخصصان سامانه وکیل کار 24 مشورت کند تا از مراحلی که باید طی نماید آگاه شود. سامانه وکیل کار 24، از بهترین وکلا و متخصصان در زمینه حقوق کار برخوردار است و می‌تواند به بهترین نحو به افراد کمک کند.

به صورت کلی یک کارگر برای آنکه بتواند از کارفرما و یا شخص مسئول خسارت دریافت کند، لازم است مراحل زیر را طی نماید:

1. اولین قدمی که شخص خسارت دیده باید طی کند این است که خود و یا اگر فوت کرده باشد اولیای دم او، به یکی از مراجع قضایی صالح و یا نیروی انتظامی مراجعه نموده و شکایت نامه‌ای تنظیم کنند. البته این کار دیگر از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی صورت می‌پذیرد.
2. پس از آن که شخص خسارت دیده یا اولیای دم او شکواییه خود را تنظیم و سپس تقدیم کردند، این شکواییه از سوی نیروی انتظامی و یا مقام قضایی مورد ربرسی قرار می‌گیرد.
3. پس از آن که پرونده بررسی شد، شخص خسارت دیده و یا اولیای دم او باید به کلانتری مراجعه کنند تا پرونده تشکیل شود و سپس به اداره کار و تامین اجتماعی و همچنین پزشکی قانونی مراجعه نمایند تا نظریه آن‌ها را نیز دریافت کنند.
4. پس از انجام اقدامات فوق، حادثه دیده باید به واحد بازرسی اداره کار استان یا شهرستان مراجعه کند و نامه کلانتری که نشان از مطالعه پرونده و بررسی صحنه حادثه از سوی کلانتری دارد و اظهارات شهود را ارائه دهد. بازرس اداره کار نیز باید گزارش حادثه را ارائه کند.
5. حال باید گزارش بازرس اداره کار را به کلانتری تحویل داد. کلانتری نیز این گزارش را به مرجع قضایی صالح ارجاع می‌دهد تا این گزارش برای طرفین شکایت ابلاغ شود.

در انتهای این مطلب باید بگوییم که در حوادث ناشی از کار دو نفر به صورت مستقیم درگیر هستند؛ کارگر و کارفرما. حوادث ناشی از کار، حادثه‌های معینی نیست و هر حادثه و اتفاقی که برای کارگر در محیط کاری رخ دهد، حوادث ناشی از کار محسوب می‌شود.

حال در صورتی که حادثه رخ داده به دلیل عدم رعایت مقررات ایمنی و بهداشتی از سوی کارفرما باشد، وی مقصر شناخته شده و باید جبران خسارت کند.

همچنین اگر نیروی غیرمتخصص استخدام کند و یا آموزش‌های لازم را به او ندهد، اگر برای او حادثه‌ای پیش بیاید، مقصر شناخته خواهد شد.