حق ماموریت کارگران به چه نحوی است؟

در بررسی حق ماموریت کارگران و نحوه محاسبه آن باید گفت حق ماموریت یکی از هزینه‌های مهم است که در زمان محاسبه حقوق و دستمزد کارگر، باید مورد توجه قرار بگیرد.

در هر مجموعه، سازمان و یا کارگاهی، کارگران موظف هستند که مطابق با ساعات مشخص شده از سوی کارفرما و در قرارداد کار، برای وی کار کنند. در مقابل نیز کارفرما وظیفه دارد که به او دستمزد پرداخت نماید.

اما گاهی این امکان وجود دارد که کارگر به دستور کارفرما مجبور شود کار خود را در محلی به غیر از محل کاری خود انجام دهد.

در چنین حالتی یعنی وقتی که به دستور کارفرما وظابف کاریش را در محیطی غیراز مجموعه کاری انجام داد، باید از کارفرما مبلغی تحت عنوان حق ماموریت دریافت کند. البته حق ماموریت قوانین و شرایط ویژه‌ای دارد.

در واقع باید چنین گفت که به طور معمول فعالیت‌های کاری در محیط اداره، کارگاه، کارخانه، سازمان و غیره صورت می‌گیرد اما در برخی از شغل‌ها نیاز است که نیروی کار به شهر دیگر و یا حتی کشور دیگر سفر کند و وظایفی که دارد را در آن محل انجام دهد. این امر همانگونه که همه با آن آشنا هستند، ماموریت کاری نام دارد.

حق ماموریت یا فوق العاده ماموریت از مزایایی است که زمان محاسبه کردن حقوق و دستمزد کارگر، در فیش حقوقی او درج می‌گردد. زمانی حق ماموریت به کارگر تعلق می‌گیرد که برای انجام وظایف کاری خود به دستور کارفرما به شهر یا کشور دیگری سفر کرده باشد.

مطلب پیش رو از سوی وکلا و کارشناسان سامانه وکیل کار 24 تهیه گردیده است تا افراد با مطالعه آن اطلاعات بیشتری درباره حق ماموریت، نحوه محاسبه حق ماموریت، هزینه‌های ماموریت و غیره به دست آورند.

حق ماموریت چیست؟

هیچ کارفرمایی نمی‌تواند نیروی کار خود را مجبور کند به ماموریت برود و این موضوع یعنی ماموریت، باید در قرارداد کار قید شود.

زمانی که ماموریت در قرارداد کار پیش‌بینی شده باشد و طرفین یعنی کارگر و کارفرما بر سر آن توافق کرده باشند، نیروی کار وظیفه دارد که زمانی که مجموعه و سازمان نیاز داشت، اگر کارفرما از او تقاضا کرد به ماموریت برود و وظیفه محول شده را انجام بدهد.

هر سازمان و مجموعه‌ای برای آن که کارگران و یا نیروی کار خود را تشویق کند که به ماموریت برود، دستمزدی را مشخص کرده و به نیرو می‌پردازد. این دستمزد، حق ماموریت نامیده می‌شود.

در قانون کار نیز در ماده 46 به حق ماموریت اشاره شده است و به موجب آن هرکسی برای انجام وظیفه‌ای به محلی خارج از محل کار خود اعزام شود، باید به او فوق العاده ماموریت پرداخت شود.

در حقیقت در متن ماده 46 قانون کار آمده است که به کارگرانی که به موجب قرارداد یا موافقت بعدی به ماموریت‌های خارج از محل خدمت اعزام می‌شوند فوق‌العاده ماموریت تعلق می‌گیرد.‌ این فوق‌العاده نباید کمتر از مزد ثابت یا مزد مبنای روزانه کارگران باشد همچنین کارفرما مکلف است وسیله یا هزینه رفت و برگشت آن‌ها را تامین نماید.

تبصره- ماموریت به موردی اطلاق می‌شود که کارگر برای انجام کار حداقل 50 کیلومتر از محل کارگاه اصلی دور شود و یا ناگزیر باشد حداقل یک شب در محل ماموریت توقف نماید.

از نکات مهمی که در مورد ماموریت کاری وجود دارد این است که وظایفی که کارگر باید در زمان ماموریت انجام بدهد، همان وظایف کاری است و از این بابت هیچ تفاوتی ندارند.

پس اگر در حین انجام ماموریت برای کارگر اتفاقی افتاد و وی دچار حادثه شد، حوادث ناشی از کار محسوب شده و اقدامات لازم باید انجام شود. از همین رو ضرورت دارد که مدارک مرتبط با ماموریت در کارگراه یا سازمان وجود داشته باشد و یک نسخه از حکم ماموریت برای سازمان تامین اجتماعی فرستاده شود.

سازمان تامین اجتماعی نیز حادثه را مورد بررسی قرار داده و چنانچه شرایط لازم وجود داشت، به کارگر حادثه دیده خسارت و یا مستمری پرداخت خواهد کرد.

به چه مواردی حق ماموریت تعلق خواهد گرفت؟

در پاسخ به این سوال باید چنین گفت که هر خروج از محل کاری ماموریت محسوب نمی‌شود و در تبصره ماده 46 قانون کار که در فوق آن را بیان کردیم، تعیین شده است که ماموریت کاری چیست.

به موجب این تبصره در صورتی که نیروی کار، حداقل ۵۰ کیلومتر از محل کار دور شده یا اینکه مجبور شود در محل ماموریت اقامت شبانه داشته باشد، فعالیت او ماموریت کاری نامیده شده و حق ماموریت به او تعلق می‌گیرد.

لازم است بدانید برای ماموریت محسوب شدن انجام وظیفه‌ای در خارج از محل کار، وجود یکی از موارد نام برده شده در این تبصره کافی است و ضروری ندارد که همه شرایط باهم وجود داشته باشد.

یعنی به عبارت دیگر یا نیروی کار حدود 50 کیلومتر از محل کار دور شده و پس از چند ساعت یا چند روز برگردد، یا آن که به مکان نزدیکتری (کمتر از 50 کلیومتر) رفته و حداقل یک شب در آن جا اقامت داشته باشد.

از یکی از این دو حالت وجود داشته باشد، وظیفه سپرده شده به کارگر ماموریت کاری به حساب آمده و به وی حق ماموریت تعلق خواهد گرفت.

یک نکته بسیار مهمی که باید در زمینه ماموریت بدانید این است که اگر کارگر و یا به طور کلی نیروی کار در یک روز به 2 مکان مختلف برای انجام دو ماموریت مخلف برود، هر دو یک ماموریت محسوب خواهد شد و تنها برابر با یک روز حق ماموریت به او داده می‌شود.

پس می‌توان چنین گفت که تعداد ماموریت‌های انجام شده در یک روز تاثیری در حق ماموریت ندارد و حق ماموریت برای هر روز، فقط یک بار پرداخت می‌شود.

فرمول محاسبه حداقل فوق العاده ماموریت در بخش دولتی و خصوصی

همانگونه که در ماده 46 قانون کار بیران شد ،حق ماموریتی که به نیروی کار پرداخته می‌شود نباید از مزد ثابت یا مزد پایه روزانه کارگر کمتر باشد.

علاوه بر این، حق ماموریت باید شامل هزینه رفت و آمد کارگر به مکان ماموریت نیز بشود.

در چنین حالتی حق ماموریت در کمترین حالت برابر است با حقوق پایه روزانه یک کارگر، که البته این حق ماموریت را می‌توان در قرارداد کار و با توافق کارگر و کارفرما افزایش داد.

برای محاسبه حق ماموریت کاری فرمول مشخص و ثابتی وجود ندارد در صورتی که اضافه کاری، طبق فرمول مشخصی محاسبه می‌شود.

اگر شرکت دولتی باشد، حداقل حقوق و پاداش تا یک بیستم و نسبت به مازاد به یک پنجاهم در سقف اعتبار مصوب دستگاه پرداخت است. یعنی اگر نیروی کار در ماموریت خود، شب را توقف نکند، تنها 50 درصد از این مبلغ پرداخت خواهد شد.

اما در صورتی که شرکت یا سازمان خصوصی باشد، حداقل میزان حق ماموریت طبق این فرمول محاسبه خواهد شد:

تعداد روزهای ماموریت × حقوق ثابت یا مبنای دستمزد ماهانه/ 30= حق ماموریت

شیوه محاسبه اضافه کاری

هر نیروی کاری باید در هفته برابر با 44 ساعت فعالیت کند که این مقدار در ماه برابر است با 220 ساعت. حال برای آن که اضافه کاری محاسبه شود، باید ساعات اضافه کاری در 220 ساعت ضرب شده و جواب به دست آمده مجددا در 140% ضرب شود.

عددی که از این ضرب حاصل شد، در حقوق پایه کارگر تقسیم می‌شود.

در ماده 59 قانون کار آمده است که محول کردن هر فعالیت اضافه به کارگران با اعلام موافقت از سوی او و پرداخت کردن 40 درصد اضافه بر مزد برای هر ساعت اضافه کارکردن، امکان‌پذیر خواهد بود. به همین دلیل در فرمول محاسبه اضافه کاری، عدد 140 درصد را داریم.

شیوه محاسبه حقوق روز تعطیل

برای محاسبه کردن حقوق روز تعطیل در صورتی که کارگر مشغول به کار شود، باید میزان ساعاتی را که کار کرده است در 140% ضرب کرده و جواب به دست آمده را نیز در 220 ضرب نمود.

سپس باید نتیجه را در حقوق پایه کارگر تقسیم کرد. براساس قانون کار، روز جمعه برای تمامی کارگران و کارمندان تعطیل است و اگر در این روز به آن‌ها وظیفه‌ای محول شود، باید طبق فرمول فوق به آن‌ها حقوق پرداخت شود.

شیوه محاسبه حقوق شب کاری

برخی از مشاغل مانند کارخانجات و یا مراکز تولید و بهداشتی خدماتی در خیلی از نقاط کشور، مجبور هستند که ساعتی را در شب فعالیت داشته باشند. برای آن که بتوان حقوق کارگرانی که در این مشاغل به صورت شب کاری کار می‌کنند را حساب کرد، تعداد ساعاتی را که کارگر به عنوان شب کاری کار کرده است را در 135% ضرب کرده و جواب به دست آمده را در 220 ساعت ضرب نمود. سپس عدد حاصل شده از این ضرب را بر حقوق پایه کارگر تقسیم کرد. به این صورت مزد شب کاری کارگر محاسبه می‌شود.

در خصوص کار در نوبت شب کارخانجات و موسسات تولیدی و خدماتی بهداشتی باید این نکته را بدانند که در ماده 58 قانون کار مقرر شده است برای هر ساعت کار در شب تنها به کارگران غیر نوبتی 35% اضافه بر مزد ساعت کار عادی تعلق می‌گیرد.

در این ماده کارگران غیرنوبتی مدنظر هستند. به عبارت دیگر اگر کارگری به صورت کلی برای شیفت شب استخدام شده باشد و یا ساعات کار او به صورت گردشی شیفت شب داشته باشد، از این دستمزد بی‌بهره است.

به این دلیل که ساعات رسمی کار کردن او در شب است و در طول روز فعالیتی نداشته است.

شیوه محاسبه حقوق کارهای نوبت کاری

برای آن که حقوق کارهای نوبت کاری محاسبه شود باید طبق روش زیر عمل نمود:

تعداد ساعات نوبت کاری در 110% ضرب شده و جواب به دست آمده نیز در 220 ساعت ضرب خواهد شد. حاصل این ضرب در حقوق پایه کارگر تقسیم شده و جوابی که به دست می‌آید مبلغ ریالی حقوق نوبت کاری کارگر است.

حال برای محاسبه حقوق نوبت کاری که در صبح، عصر و شب انجام می‌گیرد لازم است ساعات نوبت کاری را در عدد 115% ضرب نموده و جواب را در 220 ساعت ضرب کرد. مانند فوق جواب به دست آمده را بر حقوق پایه کارگر تقسیم می‌کنیم تا مبلغ ریالی حقوق نوبت کاری به دست آید.

و در نهایت برای محاسبه حقوق نوبت کاری که در صبح و شب و یا عصر و شب انجام می‌گیرد باید تعداد ساعات کاری کارگر را در 5/122% ضرب می‌کنیم و نتیجه بدست آمده را نیز مجددا در 220 ساعت ضرب خواهیم کرد.

حال حاصل ضرب را بر حقوق پایه کارگر تقسیم می‌کنیم تا مبلغ نوبت کاری کارگر به دست آید.

حداکثر زمان ماموریت چقدر است؟

در ماده 46 قانون کار همانطور که مطالعه نمودید، حرفی از مدت ماموریت و حداکثر مدتی که کارفرما مجاز است کارگر را به ماموریت بفرستد، زده نشده بود.

بنابراین باید چنین بگوییم که این امر کاملا بر عهده کارگر و کارفرما است و آن‌ها باید با توافق با یکدیگر، حداکثر مدت ماموریت را مشخص نمایند.

اگر در قرارداد مابین کارگر و کارفرما در این خصوص مذاکراتی انجام نشده بود، کارفرما این حق را ندارد که نیروی کار را برخلاف میل‌اش به ماموریت فرستاده و وی را بیشتر از توان‌اش در ماموریت نگه دارد.

البته به دلیل آن که در زمان ماموریت کارگران حقوق و مزایای خوبی به دست می‌آورند، اغلب آن‌ها تمایل به رفتن به ماموریت دارند و این را انجام خواهند داد.

کارفرما نیز این امکان را دارد که حقوق و مزایای بیشتر از آن چه که در قانون تعیین شده برای نیروی کار در نظر بگیرد تا وی ترغیب به رفتن به ماموریت شود و این مزایا برای او انگیزه‌ای باشد.

با وجود آن که حق ماموریت سابق بر این نیز در ایران وجود داشت و به کارگران پرداخت می‌شد، اما با تدوین ماده 46 قانون کار، از سوی قانونگذار رسمیت یافت و پیش‌بینی موارد، باعث شد اختلافات در این زمینه کاهش پیدا کند. البته کماکان توافق کارگر و کارفرما در این زمینه در اولویت قرار دارد.

هزینه‌ها در ماموریت بر عهده کیست؟

مهم‌ترین هزینه در هر ماموریت هزینه رفت و آمد است که به طور کامل بر عهده کارفرما قرار دارد. تعیین شیوه رفت و مد کارگر نیز برعهده کارفرماست، امکان دارد برای او بلیط هواپیما یا قطار تهیه کند و یا آنکه وسیله نقلیه‌ای در اختیار او بگذارد.

دیگر هزینه‌هایی که در هر ماموریت معمول است، مانند هزینه اقامت، هزینه خورد و خوراک و غیره نیز برعهده کارفرما است. البته همانگونه که بیان کردیم اولویت با توافقی است که میان کارگر و کارفرما صورت گرفته است.

اگر کارگر و کارفرما توافق کرده باشند که هزینه خود رو خوراک به صورت نصف و نصف باشد، به همین صورت عمل خواهد شد.

چند نکته در خصوص حق ماموریت

• انجام وظیفه در زمان ماموریت، همچون انجام وظیفه در محل کار است.
• هر گونه حادثه‌ای که در ماموریت برای کارگر اتفاق افتدد، حادثه ناشی از کار محسوب خواهد شد.
• در صورتی که در قرارداد کار اولیه میان کارگر و کارفرما سخنی از ماموریت نشده باشد و توافقی در این زمینه میان این دو نفر صورت نگرفته باشد، کارفرما نمی‌تواند کارگر را مجبور به رفتن به ماموریت کند.
• محدودیت زماین ماموریت را کارفرما و کارگر باید بایکدیگر توافق کرده و مشخص نمایند، زیرا در قانون کار سخنی در این باره زده نشده است.
• همانگونه که در ماده 46 بیان گردید، اگر دو ماموریت در یک روز انجام بگیرد، مجموعه یک ماموریت حساب می‌شود و تنها یک حق ماموریت به او تعلق خواهد گرفت.

آیا به هنگام انعقاد قرارداد کار با کارگر، لازم است ماموریت کاری عنوان شود؟

به هنگامی که کارگر و کارفرما در حال تنظیم قرارداد کار با یکدیگر هستند و در خصوص موضوعات لازم باهم توافق می‌کنند، کارفرما اگر می‌داند که قرار است ماموریت ‌های کرای انجام بگیرد، لازم است این مورد را با کارگر مطرح نموده و در خصوص جنبه‌های مخلف آن بایکدیگر توافق کنند. زیرا اگر در قرارداد حرفی از ماموریت زده نشده باشد، کافرما امکان اجبار کارگر به رفتن به ماموریت را ندارد.

بنابراین ذکر ماموریت و پیش‌بینی شرایط آن در قرارداد کار الزامی است و باید رضایت کارگر در این زمینه جلب شود.

آیا از حق ماموریت مالیات کسر می‌شود؟

در زمانی که ماموری مالیات درآمد شخصی را بررسی می‌کند، شخص باید ثابت کند که در زمان ماموریت به محلی حداقل 50 کیلومتر دورتر از محل کار خود رفته و یا آن که اگر محل نزدیک است، حداقل یک شب را در آن جا اقامت داشته است.

با اثبات یکی از این دو مورد، از حق ماموریت وی مالیات کسر نخواهد شد. البته در این مورد لازم است که مامور مالیات ادعای کارگر را بپذیرد. برای این کار لازم است کارگر دلایل و مستنداتی را برای اثبات ادعای خود ارائه نماید.

از مطالبی که در این مقاله بیان شد می‌توان این چنین نتیجه گرفت که حق ماموریت زمانی به کارگر تعلق می‌گیرد که وی برای انجام وظیفه‌ای به خارج از محل کارش رفته باشد.

برای آن که انجام وظیفه‌ای ماموریت حساب شود، باید شرایطی داشته باشد؛ یعنی یا کارگر برای انجام کاری به محلی که حداقل 50 کیلومتر از محل کارش فاصله داشت باشد، فرستاده شود یا آن که اگر به محل نزدیک‌تری اعزام می‌شود، حداقل یک شب در آن جا اقامت داشته باشد.